شرط باطل در ضمن عقد

سؤال 78 - شخصى چند سال قبل ملكى را با آب خريدارى كرده به مبلغ دو هزار تومان و تحويل هم گرفته و در محضر معاملات قرار گذاشتند كه بعد از انحصار وراثت سند ملك مورد معامله را بايع به مشترى رد نمايد و در صورت تخلف علاوه از دو هزار تومان قيمت پانصد تومان ديگر بايع به مشترى بپردازد ولى بايع چند سال انحصار وراثت را تأخير انداخته تا امروز چون آن ملك و آب ترقى فاحش كرده و در حدود پنج برابر قيمت پيدا كرده بايع اظهار مىدارد كه يا به قيمت امروزى پول بدهيد يا پانصد تومان اضافه بر پول خود كه قرار گذاشته‌ايم بگير آيا بايع حق دارد چنين حرفى بزند يا نه.

جواب:  با فرض آن كه ملك مزبور به بيع صحيح شرعى فروخته شده بايع حقى به آن ندارد و اگر نزاع موضوعى در بين باشد مرافعه شرعيه لازم است.

سؤال 79 - ملكى را به مبلغ دو ميليون و پنجاه و دو هزار تومان به مدت 7 ماه و نيم به شخصى فروخته و شرط كتبى نمودند كه هر گاه خريدار مدت را باز هم زيادتر نمايد بايد در هر ماه براى هر متر مربع ملك سيصد ريال ما به التفاوت قيمت ملك به فروشنده بپردازد خريدار بعد از 27 ماه و نيم حاضر به تصفيه حساب مىشود فروشنده پس از تخفيف و ملاحظات بابت بيست ماه كه طول كشيده مبلغ دو ميليون وپانصد هزار تومان با رضايت خريدار كه قرارداد و امضاء كرده دريافت نموده بفرمائيد كه اين ما به التفاوت چه حكمى دارد بهره محسوب مىشود يا نه؟

جواب:  در فرض مذكور فروشنده بيش از قيمت تعيين شده در معامله حقى ندارد و مقدار زائد ربا و حرام است.

سؤال 80 - شخصى خانه خود را به مبلغ معينى فروخته كه مقدارى از ثمن نقدا و اصل گرديده و بقيه موكول به اخذ دفترچه رسمى از اداره ثبت املاك توسط بايع شده كه مدت آن غير معلوم بوده بعدا كه سند رسمى اخذ گرديده مدت يك سال و چند ماه مشترى از پرداخت بقيه ثمن خوددارى نموده كه بايع ناچار به علت عدم وصول بقيه ثمن اعلام فسخ نموده حال چون مدت پرداخت بقيه ثمن مجهول بوده و مشترى از پرداخت آن بعدا تعلل ورزيده و بايع اعلام فسخ نموده آيا بايع حق فسخ را داشته يا نه؟

جواب:  در فرض مسأله اگر بيع صحيح واقع شده ملك ملك مشترى است و چون شرط مذكور مدتش تعيين نشده از اعتبار ساقط است و تخلفش موجب خيار نمىشود و بر مشترى واجب است فورا ففورا تتمه ثمن را به بايع تحويل دهد؟