حکم و فتوا

١ – رابطه حکم حکومتی با احکام اولیه و ثانویه

سؤال: رابطه حکم حکومتى با احکام اوّلیّه و ثانویّه چیست؟ آیا احکامى که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و امیرالمؤمنین(علیه السلام) در خصوص نظم بخشیدن به امور اجتماعى زمان خود، و همچنین نصب افراد به مناصب مختلف حکومتى صادر مى کردند، از مصادیق احکام حکومتى است؟

جواب: آنچه در بالا نوشته اید از احکام حکومتى است، و احکام حکومتى عموماً به یک کبراى کلیّه، که در زمره احکام عناوین اوّلیّه یا ثانویّه است، باز مى گردد. به تعبیر دیگر، احکام حکومتى در طول احکام اوّلیّه و ثانویّه است، نه در عرض آنها.

٢ – حکم حکومتی برای مقلدین مراجع دیگر

سؤال: در صورتی که در زمینه سیاسی یا اجتماعی حکمی از جانب رهبری جهت عامه شیعیان صادر شود آیا برای مقلدین دیگر مراجع تکلیف می آورد ؟در زمینه های دیگر چطور و چرا ؟

جواب: در مسائل حکومتی حکم ولی فقیه مطاع است.

٣ – تفاوت حکم و فتوا

سؤال: فرق حکم و فتوا در چیست؟

جواب: فتوا آن است که چیزی را از ادله شرعیه درباره تکالیف استفاده کنند؛ و حکم حاکم آن است که بعضی از مصادیق مهم را تشخیص دهد و مردم را بر آن مصداق الزام نماید مانند حکم به تحریم تنباکو از سوی میرزای شیرازی.

٤ – دلیل حکم عمل به احتیاط در برخی مسائل

سؤال: چرا مراجع حکم به احتیاط می کنند؟ مثلا می گویند بنابر احتیاط نماز را دوباره بخوانید. مگر دین کامل نیست؟

جواب: دین کامل است ولی گاه مدارک اثبات یک مسئله فرعی کاملاً شفاف نیست و در اینگونه موارد حکم به احتیاط می کنند.

٥ – محدوده حجیت قول یا فتوی مجتهد

سؤال: آیا باید به تمام دستورات مرجع تقلید بدون چون و چرا عمل کرد،مثلآ اگر مرجع تقلیدهم مانند امام معصوم که به شخصی فرمودند که برود داخل تنور پر از آتش، چنین دستوری دهد آیا عمل به آن صحیح است؟ (این مثال فقط برای روشن تر شدن موضوع بیان شده است)

جواب: مرجع تقلید چنین دستوری نمی دهد (نمی تواند) قول و فتوای او برای مقلد حجت است و باید عمل نماید.
و آنچه می گوید باید مستند به قرآن و روایات معصومین یا اصول و قواعد عملیّه باشد.

٦ – تفاوت فتوا و حکم

سؤال: تفاوت بین فتوا و حکم از کجا سرچشمه مى گیرد که فتوا فقط بر مقلّدین لازم العمل است اما حکم بر جمیع افراد؟ اگر دو فقیه احکام مختلف دهند چه وضعى پیش مى آید؟ اصلا فقیهى که حاکمیّت عامّه ندارد آیا حکمش بر امّت نافذ است؟

جواب: به کتاب «انوارالفقاهه» ما مراجعه نمایید.

٧ – اعتبار روایت للمصیب اجران و للخاطئ اجر واحد

سؤال: در مورد حکم و فتوا، آیا این مطلب که «للمصیب اجران و للخاطئ اجر واحد» سند صحیحی در روایات دارد؟

جواب: آری، این روایت معروف است و مطابق حکم عقل نیز می باشد.