العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > مسائل زکات و زکات فطره:
فضیلت زکات و زکات فطره
جایگاه زکات فطرة
علاوه بر زکاتى که به اموال در صورت وجود داشتن شرایط تعلق میگیرد، یک منبع ساده و عادى نیز براى رفع نیازهاى فردى و اجتماعى در نظر گرفته شده است که آن را زکات فطرة میگویند.
زکات فطرة این است که هر فرد مسلمان که توانائى اداره کردن زندگى خود و اشخاص تحت اداره خود را داشته باشد و براى تأمین نیازهاى سالانه خویش نیازى به غیر ندارد، مکلف است بابت خود و هر کس دیگرى که مخارج آنان را به عهده دارد، از افراد خانواده و غیر آنان مقدارى از خوراک معمولى یا معادل آن را از نظر قیمت بپردازد.
این مقدار بابت هر یک نفر حدود سه کیلوگرم است، و راه مصرف آن همان راه مصرف زکات مال است.
خصوصیتى که این منبع دارد این است که اگر چه بنظر ناچیز میرسد اولًا مشقتى در آن احساس نمیشود، و ثانیاً مقرر است که در روز معینى از سال یکجا جمع آورى شده و پرداخت گردد، تا در رفع نیازمندیهاى متناسب در هر جامعه و محیط و زمان نقش مؤثرى داشته باشد.
پس از تمام شدن ماه رمضان هر سال در شب اول ماه شوال همه کسانى که تمکن پرداخت این مقدار ناچیز از ارزاق عامه یا بهاى آن را دارند، آن را حاضر کرده و اول صبح روز اول ماه شوال که روز عید فطر است، پیش از اداى نماز عید آن را پرداخت خواهند کرد.
فلسفه و فواید پرداخت فطره
«زکات فطره» به اتفاق شیعه و سنى، واجب است و در متون دینى براى آن، فلسفه و فواید متعددى برشمرده است که مهم ترین آنها عبارت است از:
1) زکات فطره مکمل و تمام کننده روزه است؛ همان گونه که درود و صلوات بر پیامبر اسلامصلى الله علیه وآله مکمل و تمام کننده نماز است[1].
2) باعث قبولى روزه ماه مبارک رمضان مىگردد[2].
3) موجب حفظ انسان از مرگ در آن سال مىشود[3].
4) باعث سلامتى جسم و پاکسازى روح از رزایل اخلاقى است. در روایتى در تفسیر آیه شریفه «قد افلح من زکیها» آمده است: منظور از تزکیه زکات فطره است[4].
5) مکمل و تمام کننده زکات مال است[5].
=====
يکي از فرايض مهّم اسلامي ، بلکه از ضروريّات اسلام ، زکات است . خداوند متعال در قرآن کريم در 30 مورد زکات را تذکّر داده است و در بسياري از اين موارد آن را در رديف نماز ذکر کرده است.
حضرت باقر (علیه السلام) فرمودند: «خداوند زکات را قرین نماز قرار داده و فرموده است (اَقيمُو اَلْصَلوه و اتُو اَلْزَکاتْ) نماز را بجا آوريد و زکات را بپردازيد بنابر اين کسي که نماز مي خواند ولي از دادن زکوة امتناع مي ورزد مثل اين است که اصلاً نماز را نيز بجا نياورده است».
حضرت رضا (عليه السلام) فرمودند: « خداوند سه چيز را توأمان با سه چيز ديگر مورد امر خود قرار داده است»:
1- به نماز و زکوه با هم امر فرموده است بنابر اين کسي که نماز مي خواند ولي زکوه نمي دهد ، نماز او مورد قبول در گاه خداوند نخواهد شد
2- به سپاسگزاري خود با سپاسگزاري از پدر و مادر با هم امر نموده است و کسي که نسبت به پدر و مادر خود شکر گزار نباشد نسبت به خداوند نيز شاکر و سپاسگزار نخواهد بود
3- به رعايت تقوا و صله رحم (داشتن ارتباط با خويشاوندان) با هم امر کرده است :بنابر اين کسي که ارتباط را با خويشاوندان خود قطع کند ، نسبت به خداوند تقوا را مراعات نکرده است.
حضرت صادق (عليه السلام) فرمودند: «کسي که به اندازه يک قيراط (مقدار بسيار کمي است) از زکوه مال خود نپردازد، داراي يمان و اسلام کامل نيست».
در احاديث وارده از اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم السلام) دادن زکوة را موجب آثار و عواقب نيک و فضيلت هاي بسيار از قبيل بخشيده شدن گناهان ، آساني حساب در روز قيامت ، نمّو و افزايش ثروت و مال و وسعت امکانات اقتصادي و خاموش شدن آتش غضب خداوند و افزايش عمر معّرفي مي کنند و گروه ديگري از عواقب زيانباري که بر ترک زکوة مترّتب مي گردد، سخن مي گويند.
حضرت امام صادق ( عليه السلام) از پدران خود نقل مي کند که حضرت رسول اکرم (صلي الله عليه و آله و سلّم) فرمودند: «جريان اوضاع و امور امّت من تا هنگامي که به يکديگر خيانت نمي کنند و امانت را مراعات مي نمايند و به يکديگر در کارهاي خير کمک مي کنند و زکوة اموال خود را مي پردازند بر اساس خير و برکت خواهد بود : ولي موقعي که از اين وظائف خطير اسلامي ، سر باز زند به قحطي و سختي زندگي و پديد آمدن مضيقه هاي اقتصادي ، گرفتار خواهد شد».
حضرت باقر (عليه السلام) فرمودند: «در کتاب حضرت علي (عليه السلام) از حضرت رسول اکرم (صلّي الله عليه وآله و سلّم) نقل شده است که آن حضرت فرمودند: هنگامي که مردم از دادن زکوة امتناع بورزند، زمين نيز برکات خود را از مردم منع ميکند و از زراعت ها و ميوه ها و معادن، استفاده هاي مطلوب بدست نمي آ يد».
حضرت صادق (عليه السلام) از پدران بزرگوار خود نقل مي کند که حضرت پيغمبر (صلّي الله عليه و آله و سلّم) فرمودند: «هيچ بنده اي نيست که از دادن زکوة مال خود خودداري و مال او افزايش پيدا کند».
رستگاری در پرداخت زکات فطره
از امام صادق علیه السلام درباره آیه «قد افلح من تزکّی» رستگار شد کسی که زکات داد. سـؤال شد؛ فرمودند: یعنی کسی که زکات فطریه اش را بپردازد[6].
کمال روزه در پرداخت زکات فطره
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: از کمال روزه، پرداخت زکات {فطره} است، همانگونه که صلوات بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) از کمال نماز است؛ زیرا کسی که روزه بگیرد اما زکاتش را عمداً ترک کند و نپردازد روزه ای برای او نیست همانگونه که کسی که صلوات بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) را در نماز ترک کند نمازی برای او نیست[7].
[1] من لایحضره الفقیه، ج۲، باب الفطرة، ص ۱۸۳
[2] من لایحضره الفقیه، ج۲، باب الفطرة، ص ۱۸۳
[3] کافى، ج ۴، باب الفطره، ص ۱۷۴
[4] مستدرک وسائل الشیعه، ج ۷، ابواب زکاة الفطره، ص ۱۳۷
[5] وسائل الشیعه، ج ۹، ابواب زکاة الفطره، ص ۳۱۸
[6] بحار الانوار90/ 348
[7] من لا یحضره الفقیه 2 / 183 ح 2085
