العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > تقلید:
فتاوای آیت الله العظمی سبحانی (مدظله)
مذمت اختلاف فتوا در نهج البلاغه
سؤال: در خطبه 18نهج البلاغه مرحوم فيض آمده كه حضرت على (عليه السلام) اختلاف فتوا را مذمت نموده اند، با توجه به اينكه مراجع فتاواى مختلف دارند مستدعى است اين موضوع را روشن نماييد؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه خطبه را به دقت مطالعه بفرماييد، روشن مى شود كه مقصود، نكوهش آن نوع اختلاف در فتوا است كه مدرك قرآنى يا حديثى نداشته و از روى يك رشته محاسبات و ظنون بى پايه فتوا صادر مى شده است، پس از درگذشت پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) مسائل نوظهورى اتفاق افتاد كه به استنباط آنها از كتاب و سنت براى كسانى كه در مصدر فتوا به صورت رسمى قرار داشتند ميسر نبود، از اين جهت از روى قياس و استحسان و قواعد خود ساخته فتوا مى دادند و مذاهب فقهى بى حد و حسابى را درست كردند و امام اين نوع اختلاف در فتوا را نكوهش مى كند و اما اگر بعد از دقت در كتاب و سنت حكمى استخراج شود و به ظاهر داراى حجت شرعى باشد هر چند منجر به اختلاف در فتوا بشود چنين اختلافى مذموم نيست بلكه مايه شكوفايى دانش فقه است رشد و بالندگى فقه بر اثر همين تضارب آراء و تقابل افكار است كه در حقيقت به تكامل مى رسد. والله العالم
اجتهاد در تشخيص شبهات موضوعيه
سؤال: آيا در تشخيص شبهات موضوعيه نياز به اجتهاد هست؟
جواب: احتياج به اجتهاد ندارد مگر اين كه موضوع بسيار پيچيده باشد در اين صورت بايد به اهل فن مراجعه كرد. والله العالم
بقاء بر تقليد مجتهد اعلم
سؤال: اگر مجتهدى كه از دنيا رفته اعلم از مجتهد حىّ باشد وظيفه ما در تقليد چيست؟
جواب: اگر مجتهدى كه از دنيا رفته اعلم از حى باشد احتياط واجـب اين اسـت كـه در فتـاوايى كـه از وى فـرا گرفته باقى بماند. والله العالم
عدول در تقليد
سؤال: عدول از مجتهدى كه از جهت علميّت مساوى با مجتهد ديگرى باشد جايز است؟
جواب: عدول از مساوى به مساوى جايز نيست. والله العالم
تبعيض در تقليد
سؤال: اگر تشخيص اعلم ممكن نباشد وظيفه چيست؟ و آيا تبعيض در تقليد در صورت تساوى بين مجتهدين جايز است؟
جواب: اگر شناخت اعلم ممكن نباشد بايد از محتمل الاعلميه تقليد شود و الاّ مخير است از هر كس كه طرف علم اجمالى است تقليد كند و در صورت تساوى، تبعيض در تقليد جايز است به شرط اين كه به مخالفت عمليه منجر نشود. والله العالم
تقليد در مستحبات ومكروهات
سؤال: آيا تقليد مختص واجبات و محرمات است يا شامل مستحبات و مكروهات نيز مى شود؟
جواب: انسان در همه ى احكام شرعيه يا بايد مجتهد باشد، يا مقلّد و يا عمل به احتياط كند. والله العالم
وظيفه پس از رحلت مرجع تقليد
سؤال: بعد از رحلت مرجع تقليدم، وظيفه ام چيست؟
جواب: وظيفـه ى شمـا تحقيـق از مـرجع افقه است و كيفيت ثبوت افقهيت در رساله هاى عملى نوشته شده است. والله العالم
رجوع به مجتهد ديگر در مسائل احتياطى
سؤال: در مسائلى كه مرجع تقليد احتياط مى كند به چه كسى بايد رجوع كرد؟
جواب: در مسائلى كه حكم آنها را در زمان حيات امام خمينى (رحمه الله) ياد گرفته ايد، مى توانيد باقى بمانيد، ولى در مسائل ديگر بايد از مجتهد زنده تقليد كنيد. والله العالم
تقليد از چند مجتهد در يك زمان
سؤال: آيا مى توانم برخى از مسائل را از مجتهدى و برخى ديگر را از مجتهد ديگر تقليد كنم؟
جواب: هرگاه دو مجتهد از نظر فقاهت يكسان باشند، مى توان برخى از مسائل را از يكى و برخى ديگر را از ديگرى تقليد كرد; مشروط بر اين كه عِلم به مخالفت قطعيه حاصل نشود. والله العالم
عمل بر طبق نظر مرجع ديگر در مسائل جديد
سؤال: آيا در مسائل جديد مى توانم بر طبق نظر مجتهد ديگر عمل نمايم؟
جواب: هرگاه از مجتهدى تقليد كرده ايد، در مسائل نوظهور مى توانيد به مجتهد ديگر، با فرض مساوات آن دو مجتهد در اعلميت، مراجعه كنيد. والله العالم
بقاء در مسائل احتياطى
سؤال: اگر نظر مرجع تقليدم در برخى مسائل، احتياط وجوبى باشد و من به نظر مرجع ديگر رجوع نموده باشم، آيا پس از وفات آن مرجع مى توانم بر همان مسائلى كه رجوع نموده ام باقى باشم؟ همچنين در صورتى كه در اين مسائل به ديگرى رجوع ننموده باشم، آيا پس از وفات او مى توانم به ديگرى رجوع نمايم؟
جواب: در مسائلى كه مجتهد اوّل فتوا نداده و احتياط وجوبى را بيان كرده است، هر فردى مى تواند به مجتهد ديگر، با حفظ سائر شرايط، مراجعه كند. در اين قسمت بين رجوع در حال حيات مجتهد اول يا رجوع پس از فوت او فرقى نيست. والله العالم
اختيار در انتخاب چند مرجع تقليد
سؤال: آيا مى توان به دلخواه، به فتاواى چند نفر از مراجع در ابواب مختلف رجوع كرد؟
جواب: بايد از مرجع اعلم تقليد كرد. والله العالم
جواب استفتائات از طريق ايميل
سؤال: آيا جواب استفتائات از طريق پست الكترونيكى (ايميل) حجّيت شرعى دارد و مى توان به آن عمل نمود؟
جواب: هرگاه اطمينان به صحت آن باشد، مانعى ندارد. والله العالم
لزوم تقليد از اعلم
سؤال: برخى ادعا مى كنند كه «اعلميت» در تقليد دليل معتبرى ندارد. مستدعى است پاسخ اين شبهه را بيان فرماييد؟
جواب: تقليد از «اعلم» از يك اصل عقلائى سرچشمه مى گيرد و پيشوايان معصوم آن را ردّ نكرده اند و آن اصل اين است كه اگر دو نفر متخصص در يك مسأله اى اختلاف نظر داشته باشند، مسلماً در مسائل مهم با وجود «اعلم» به ديگرى مراجعه نمى كنند. فرض كنيد در مورد معالجه يك بيمار، دو پزشك متخصص دو نظر مخالف دهند و يكى از آن دو نسبت به ديگرى آگاه تر و داناتر است، در چنين مواردى با وجود «اعلم» نظر ديگرى را انتخاب نمى كنند.
اگر كسى به غير اعلم مراجعه كند و نظر او صحيح نباشد، در پيشگاه عقلا وى را معذور نمى شمارند، ولى اگر به داناتر مراجعه كند و نظر او خطا درآيد، در پيشگاه عقلا معذور مى باشد.
امور دينى از مسائل مهم و سرنوشت ساز است و در آنجا نيز بايد از اين اصل عقلائى پيروى نمود. والله العالم
رجوع به مجتهد ديگر
سؤال: هرگاه تمامى مسائل را از يكى از مجتهدين اعلم تقليد نمايم، آيا مى توانم در برخى مسائل از مجتهد مساوى ديگر تقليد كنم؟
جواب: هرگاه از مجتهدى كه اعلم است تقليد كرده باشيد، نمى توانيد به مجتهد مساوى با او عدول كنيد. والله العالم
تغيير در فتواى مجتهد
سؤال: هرگاه فتواى مرجع تقليد تغيير كند، آيا مى توانم به فتواى قبلى ايشان عمل كنم و اگر بعد از انجام تكليف، متوجه شدم كه فتواى وى تغيير نموده است، وظيفه چيست؟
جواب: بايد به فتواى جديد عمل كنيد، و اگر پس از عمل، از تغيير فتوا آگاه شديد، بايد به خود او مراجعه كنيد كه آيا عمل شما مجزى هست يا نه. والله العالم
اعمال سابق بدون تقليد
سؤال: شخصى اعمال سابق او بدون تقليد بوده است آيا اعمال او صحيح است؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه اعمال گذشته او با آراء مرجع فعلى مطابق باشد، اعمال او صحيح است و در غير اين صورت بايد اعاده كند .والله العالم
اختلاف در مرجع تقليد شوهر و همسر
سؤال: اگر همسر مقلد مرجعى باشد كه مى گويد هديه خمس دارد و شوهر مقلد مرجعى است كه مى گويد خمس ندارد، در مورد وسيله مشترك و مورد استفاده هر دو وظيفه چيست؟
جواب: بسمه تعالى: هر كدام طبق فتواى مرجع تقليدخود عمل كنند .والله العالم
احكام تقليد
سؤال: فرق بين دو عبارت «جايز نيست» و «اشكال دارد» چيست؟
جواب: بسمه تعالى: عبارت نخست حاكى از فتوى به تحريم است ولى دومى حاكى از حرمت احتياطى است . والله العالم
عمل بر طبق مطالب كتاب علمى
سؤال: آيا مى توان به نظرياتى كه در كتابهاى علمى شما مانند «المواهب فى أحكام المكاسب»و غيره آمده است عمل كرد؟
جواب: بسمه تعالى: كتابهاى علمى غير از كتاب فتوى است، فتوى را بايد از رساله عمليه دريافت كرد .والله العالم
ناتوانى معلولان از انجام تكاليف
سؤال: آيا فرد معلول كه توانايى انجام تكاليف را ندارد مى تواند آنها را ترك كند؟
جواب: بسمه تعالى: تكاليف هر انسانى در حدّ توانايى اوست، آنچه كه
از انسان سالم مطلوب است از فرد معلول خواسته نيست بنابراين افراد معذور بايد در حد توان به تكاليف خود عمل كنند .
والله العالم
عدول از مجتهد ميت به مجتهد زنده در برخى مسائل
سؤال: آيا در مسأله بقاء بر ميّت مى توانم به علت مشكل بودن بعضى از مسائل كه به آنها عمل كرده ام به فقيه زنده كه اكنون مقلّد او هستم عدول نمايم؟
جواب: بسمه تعالى: عدول از ميت به مجتهد زنده مطلقا اشكال ندارد مگر اينكه مجتهد از دنيا رفته اعلم از مجتهد زنده باشد.والله العالم
عبارات اظهر،اقوى، جايز نيست، لا يخلو من قوة و... در رساله
سؤال: كدام يك از عبارات مطرح شده بمنزله فتواى صريح مى باشد ؟ اظهر ـ اقوى جايز است ـ جايز نيست ـ لايخلو من قوّه ـ اشكال دارد ـ لايبعد؟
جواب: بسمه تعالى: همه عبارات مذكور فتوى است بجز عبارت «اشكال دارد» پس اگر به اين صورت باشد كه«در مسأله اشكال وجود دارد يا اشكال هست» به معناى توقف از فتوى است .والله العالم
پرداخت وجوهات متوفى به مجتهد وصى يا موصى
سؤال: متوفّى مقلّد مرجعى است وصىّ وى مقلّد مرجعى ديگر، آيا وجوهاتى كه متوفّى بر ذمّه داشته است بكدام مرجع داده خواهد شد؟
جواب: بسمه تعالى: اگر در وصيت قيد نشده است كه به مرجع خاصى داده شود وصى بايد وجوهات مذقور را به مرجع خود بدهد.والله العالم
معرفى غير اهل خبره در تقليد
سؤال: بنده تازه به بلوغ رسيده بودم تقربياً موقعى كه فهميدم بايد تقليد كرد. دو نفر اهل غير خبره و غير روحانى يكى از مراجع را معرفى كردند و گفتند كه اعلم است بنابراين من هم بر همين منوال تقليد كردم آيا تقليد بنده تا حالا درست است و وظيفه بنده چيست؟
جواب: سؤال 58 . بنده تازه به بلوغ رسيده بودم تقربياً موقعى كه فهميدم بايد تقليد كرد. دو نفر اهل غير خبره و غير روحانى يكى از مراجع را معرفى كردند و گفتند كه اعلم است بنابراين من هم بر همين منوال تقليد كردم آيا تقليد بنده تا حالا درست است و وظيفه بنده چيست؟
تقليد بدون تحقيق و عدول از مرجع
سؤال: بنده يك زمانى (دوران اوائل تكليف) از يكى از مراجع بدون تحقيق تقليد نمودم سپس از مرجع خود بدون تحقيق عدول كرده ولى بار سوّم با تحقيق از مرجعى تقليد نمودم آيا تقليد بنده صحيح است؟ مسائل اختلافى قبل از تقليد را چه كنم؟
جواب: بسمه تعالى: چون تقليدهاى قبلى شما بدون تحقيق و تقليد اخيرتان با تحقيق بوده است تقليد اخير صحيح است و مسأله اختلافى قبل از تقليد صحيح را بايد مشخص كنيد تا حكم آن بيان شود.والله العالم
عدول پس از عدول
سؤال: شخصى مقلّد مرجعى بوده است كه مثلاً استظلال در شب را موجب كفّاره مى داند مقلّد او بعد از ارتكاب استظلال مى خواهد به مرجعى عدول نمايد كه در صورت مزبور به كفّاره قائل نيست و استظلال در شب را جايز مى داند آيا عدول بعد از عمل جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: در مواردى كه مرجع او فتوا داده نمى تواند به فتواى مرجع ديگر عمل كند و در صورتى كه تقليد او از مرجع قبلى صحيح بوده است از اصل تقليد نيز نمى تواند عدول كند.والله العالم
دليل بر وجوب تقليد
سؤال: دليل بر وجوب تقليد چيست؟
جواب: بسمه تعالى: تقليد از مقوله رجوع جاهل به عالم مى باشد كه اصل حاكم بر زندگى انسانها است و سيره متشرعه بر اخذ احكام از عالمان و فقها برخاسته از همان اصل عقلايى است . والله العالم
التزام يا عمل در مسئله تقليد
سؤال: بنظر حضرتعالى تقليد التزام است يا عمل؟ و نحوة بقاء برميّت چگونه است كه در تمام مسائل ياد گرفته و ياد نگرفته باقى خواهد ماند؟
جواب: بسمه تعالى: تقليد عمل كردن به فتواى مجتهد است ولى در بقا بر تقليد ميت فرا گرفتن مسائل در زمان حيات او كفايت مى كند هر چند در زمان حيات مجتهد به آنها عمل نكرده باشد بنابراين در مسائلى كه فرا نگرفته بقا بر ميت جايز نيست.والله العالم
جهل به علائم بلوغ
سؤال: شخصى به وجود يكى از علائم بلوغ قبل از 15 سالگى يقين دارد اما از روى جهل به مسأله يعنى اينكه زمان مكلّف شدن را فقط با تمام شدن 15 سال قمرى مى دانسته و اين را نمى دانسته كه يكى از علائم بلوغ را ببيند بايد به تكاليف عمل كند الان حكم نماز و روزه هاى فوت شده اش چيست؟ آيا به روزه ها كفّاره تعلّق مى گيرديا نه؟
جواب: بسمه تعالى: بايد تمام نمازها و روزه هاى پس از دوران بلوغ كه از او فوت شده قضا نمايد و اگر جهل او به وظيفه از روى تقصير بوده است بايد كفاره روزه ها را نيز بدهد.والله العالم
اختلاف در مرجع تقليد بين مرد و همسرش
سؤال: مردى مقلّد مرجعى است كه مثلاً خون موجود در تخم مرغ را پاك مى داند، ولى همسر او مقلّد مرجعى است كه آن را نجس مى داند در اين اختلاف نظر وظيفة همسر چيست؟ طبيعتاً اين مغايرت موجب حرج خواهد شد؟
جواب: بسمه تعالى: در فرض سوال بايد نظر مرجعى كه آن را نجس مى داند رعايت كند و در اين رعايت حرجى وجود ندارد.والله العالم
اختلاف در مرجع تقليد در شرايط عقد بين زوج و زوجه
سؤال: مردى مقلّد مرجعى است كه تعدّد موجب و قابل را شرط مى داند زن از مجتهدى تقليد كرده كه اتحاد موجب و قابل را كافى مى داند اين عقد و امثال آن در ساير عقود ثمره اش كجا ظاهر مى شود و از نظر حضرت عالى چگونه است؟
جواب: بسمه تعالى: در فرض سوال بايد احتياط كنند و طرفى كه مرجع او تعدد را شرط مى داند نمى تواند بر اساس فتواى مرجع طرف ديگر ، به وحدت موجب و قابل اكتفا نمايد بنابراين نمى توانند هر دو يك نفر را وكيل خود كنند كه عقد نكاح را اجراء نمايد.والله العالم
ارسال وجوهات به مرجع ديگر
سؤال: به نظر حضرت عالى كسى كه مقلّد حضرت عالى باشد مى تواند مقدارى از وجوهات شرعى خود را به غير حضرت عالى ارسال دارد؟
جواب: بسمه تعالى: در صورتى كه علم دارد موارد مصرف بين دو فقيه جامع الشرايط يكى است اشكال ندارد.والله العالم
تعريف مستضعف
سؤال: مستضعف يعنى چه؟ و آيا در جامعه فعلى همانند مراكز استانها و شهرها و قصبات و آباديهاى تابعه با وجود امكان ارتباط با منابع علمى و مراجع دينىو مآخذ شرعى و كتابهاى متعدد مى توان عده اى را مستضعف فكرى حساب كرد؟
جواب: بسمه تعالى: در چنين شرايطى مستضعف حساب نمى شوند و در غير اين صورت مستضعف مى باشند.والله العالم
