احکام > نماز:

فتاوای آیت الله العظمی وحید خراسانی (مدظله)

سؤال 162. سؤال: نماز شب شامل 8 رکعت نافله و شفع و وتر می باشد،آیا می شود به جای 8 رکعت نماز نافله شب،17 رکعت نماز قضا خواند و سپس نماز شفع و وتر را خواند؟

جواب: قضاء نمازهای فوت شده واجب است و نباید در بجا آوردن آن کوتاهی کرد ولی جایگزین نافله ها نیست ولی جایز است که انسان در نافله های شب به خواندن شفع و وتر اکتفاء کند. (استفتاء/20024) (منهاج 2/م 498)

 

سؤال 164. مراد از زوال چیست؟

جواب: نیمه روز را زوال می گویند، و روز از لحظه طلوع خورشید تا لحظه غروب آن به حساب می آید. (منهاج 2/م 502)

 

سؤال 165. وقت خواندن نماز عشاء تا چه زمانى است؟

جواب: آخر وقت نماز عشاء براى مختار نصف شب است، و اگر نخواند باید بنابر احتیاط واجب بعد از نیمه شب تا اذان صبح بدون نیت اداء و قضا آن را فوراً بجا آورد و اما براى مضطرّ به جهت خواب يا فراموشى تا طلوع فجر صادق امتداد دارد. و بنابر احتياط واجب شب را از اول غروب تا اذان صبح حساب كند نه تا اول آفتاب. و بنابر اين نصف شب مى شود نصف اين زمان . (استفتاء/14) (منهاج 2/ قبل م 501)

 

سؤال 166. اگر کسی نماز مغرب و عشاء را تا نیمه شب شرعی نخوانده آیا از نیمه شب تا اذان صبح به نیت اداء باید بخواند یا قضاء؟

جواب: در صورتی که اضطراراً نماز مغرب و عشاء را قبل از نیمه شب نخوانده مثل اینکه خوابش برده و یا فراموش کرده، تا اذان صبح به نیت اداء بخواند، ولی در صورتی که عمداً آن را به تأخیر انداخته بنابر احتیاط واجب باید فوراً به انجام آن مبادرت نموده و آن را بدون نیّت اداء و قضاء بخواند. (منهاج 2/ قبل از م 501)

 

سؤال 167. وقت فضیلت نماز صبح را بیان بفرمائید؟

جواب: وقت فضیلت نماز صبح از فجر صادق (اذان صبح یعنی وقتی که سفیده طرف مشرق که از افق به طرف بالا حرکت می‌کند پهن شود) تا ظاهر شدن سرخی طرف مشرق است و در این وقت فضیلت، هرچه زودتر بخواند افضل است. (منهاج 2/م 504)

 

سؤال 168. وقت فضیلت نماز مغرب و عشاء چیست؟

جواب: وقت فضیلت نماز مغرب از اول مغرب است تا هنگامیکه سرخی طرف مغرب (شفق) از بین برود و وقت فضیلت نماز عشاء از زمانی است که سرخی طرف مغرب (شفق) از بین برود تا زمان ثلث اول شب و تعجیل در وقت فضیلت، افضل است. (منهاج 2/ م 504)

 

سؤال 169. آیا نماز ظهر و عصر را با هم اول وقت بخوانیم بهتر است یا اینکه ظهر را در وقت فضیلت خود و عصر را در وقت فضیلتش و همچنین در نماز مغرب و عشاء؟

جواب: وقت فضيلت نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتي سايه شاخص (چوب يا ميله اي كه به صورت مستقيم و عمود در زمين مي‌كوبند) باندازه خود شاخص بشود و وقت فضيلت عصر نيز از همان اول ظهر بعد از اینکه مقداری وقت به اندازه زمان خواندن نماز ظهر، از اذان ظهر (اول وقت) بگذرد تا زمانیکه سايه شاخص باندازه دو برابر خودش بشود و وقت فضيلت مغرب از مغرب است تا برطرف شدن سرخي طرف مغرب كه آن وقت اول وقت فضيلت عشاء است بنابراين نماز عصر را با فاصله از ظهر بخوانيم يا بلافاصله فرقي نمي‌كند ولی افضل آن است که نماز عصر را با نوافلش بلافاصله بعد از نماز ظهر بخوانیم و اما فضيلت نماز عشاء بعد از برطرف شدن سرخي طرف مغرب شروع مي شود. (استفتاء/11133) (منهاج 2/ م 504)

 

سؤال 170. شخصى يقين داشته كه وقت نماز رسيده است، يا از راه معتبر، دخول وقت براى او ثابت شده و نماز خوانده، بعد فهميده كه نمازش قبل از وقت بوده، آيا نماز او صحيح است؟

جواب: در فرض مذكور اگر تمام نمازش قبل از وقت بوده، نماز باطل بوده و اعاده آن واجب است، ولى اگر بداند در اثناء نماز او، وقت داخل شده، نماز او صحيح است اگرچه احتياط مستحب آن است كه نمازش را اعاده كند. (استفتاء/106 سؤال 2) (منهاج 2/508)

 

سؤال 171. اگر کسی نماز قضای واجب به گردن دارد می تواند نماز مستحبی بخواند؟

جواب: در صورتی که وقت نماز قضای واجب تنگ نباشد می تواند نماز مستحبی بخواند. (منهاج 2/ م 513)

 

سؤال 172. قبله‌ی مسجد محله‌ی ما نسبت به خياباني كه در آن قرار دارد حدود 15 درجه انحراف دارد، اما ساختمان شبستان مسجد موازي خیابان ساخته شده و عملاً نماز جماعت هم موازي خیابان برگزار مي شود، يعني 15 درجه با جهت واقعي قبله تفاوت دارد. بسياري از ساكنين محله و نمازگزاران مسجد از اين اختلاف جهت با خبر نيستند. و افراد مطلع براي اينكه صفهاي نماز جماعت نسبت به ساختمان مسجد كج نباشد موازي ديوار روبرويي مسجد صفها را تنظيم مي كنند. اولاًً جهت برگزاري نماز جماعت چگونه بايد باشد؟ ثانياً درصورتي كه نماز بايد به سمت قبله‌ی واقعي برگزار گردد و به هر دليل نماز جماعت همچنان در جهت فعلي كه 15 درجه از قبله انحراف دارد برگزار شود، وظيفه نمازگزاراني كه از اين موضوع مطّلعند چيست؟ آيا مي‌توانند در ميان صفها قرار گيرند و چند درجه متمايل نماز بخوانند (متفاوت از بقيه)؟ لازم به ذكر است شبستان مسجد ديگري كه در نزديكي ما قرار دارد در جهت صحيح ساخته شده است و موازي خيابان نيست.

جواب: مكاني كه خانه‌ی كعبه در آن مي باشد ، قبله است و بايد رو به آن نماز خواند ولي كسي كه دور است اگر طوري بايستد كه عرفاً بگويند رو به قبله نماز مي خواند كافيست و در مفروض سؤال در صورت 15 درجه انحراف از قبله ،عرفاً صدق رو به قبله نمي‌كند. (استفتاء/11865) (رساله /م 782) (منهاج 2/515)

 

سؤال 173. تکلیفِ کسی که در جایی قرار دارد که نمی تواند دقیقا جهت قبله را معین کند چیست؟

جواب: اگر راهی برای تحصیل یقین و آنچه در حکم یقین است ندارد بعد از تحقیق و تفحص به آن طرفی که گمان پیدا کرده، قبله است، نماز بخواند و اگر هم گمان برایش به قبله حاصل نشد به جهت عرفی یعنی جهتی که عرف آن‌را قبله می‌داند نماز بخواند و اگر آن‌هم برایش معلوم نشد به هر طرفی که خواست می‌تواند نماز بخواند. هر چند احتیاط مستحب آن است که به چهار طرف نماز بخواند. (استفتاء/18138) (رساله/م 793) (منهاج 2/515)

 

سؤال 174. اگر زن بفهمد که در حال نماز پوشش واجب را رعایت نکرده تکلیفش چیست؟

جواب: در صورتی که در حین نماز ملتفت شود که جائی از بدن او مثل مو یا گردن یا جاهای دیگری که پوشاندنش واجب است را نپوشانده بنابر احتیاط واجب نمازش را تمام نموده و اعاده کند، اما اگر بعد از نماز متوجه شود که در حین نماز از روی غفلت و نسیان، پوشش واجب خود را رعایت نکرده، نمازش صحیح است. (منهاج 2/م 517) (رساله /م 798)

 

سؤال 174. اگر زن بفهمد که در حال نماز پوشش واجب را رعایت نکرده تکلیفش چیست؟

جواب: در صورتی که در حین نماز ملتفت شود که جائی از بدن او مثل مو یا گردن یا جاهای دیگری که پوشاندنش واجب است را نپوشانده بنابر احتیاط واجب نمازش را تمام نموده و اعاده کند، اما اگر بعد از نماز متوجه شود که در حین نماز از روی غفلت و نسیان، پوشش واجب خود را رعایت نکرده، نمازش صحیح است. (منهاج 2/م 517) (رساله /م 798)

 

سؤال 175. آيا خانمها در هنگام نماز روى پا و كف پا را (مثلا در حال سجده یا تشهد) بايد بپوشانند؟

جواب): پوشاندن روی پا تا مچ برای بانوان لازم نیست، ولی برای اینکه اطمینان کند که مقدار واجب را پوشانده است باید مقداری پایین تر از مچ ها را هم بپوشاند، و همچنین احتیاط مستحب این است که کف پاها را هم بپوشاند. (منهاج 2/ م 518) (رساله/م 795)

 

سؤال 176. آيا با لباسي كه در آن محتلم شده ايم ميتوانيم نماز بخوانيم؟ آيا لباس نجس است يا نه؟

جواب: اگر آلوده به منى باشد ، نجس است و نماز در آن صحیح نیست . (استفتاء/374) (منهاج 2/ قبل م 521)

 

سؤال 177. اگر با لباس چرمی که از کشورهای غیر اسلامی آمده نماز بخواند ولی شک داشته باشد که این چرم از جنس پوست حیوانات بوده یا از جنس مواد شیمیایی است آیا نمازش صحیح است؟

جواب: در فرض مذکور نماز خواندن در آن لباس مانعی ندارد. (منهاج 2/ م 523 و 524)

 

سؤال 178. آيا استعمال طلاى سفيد براى مردان به عنوان حلقه ى نامزدي (مثلا) اشکال دارد و بر فرض حرام بودن آن، آيا نمازهايى که با آن خوانده ام نيز باطل هستند، و يا فقط خود فعل حرام است؟

جواب: انگشتر طلا به دست كردن و مانند اينها بر مرد حرام، و نماز خواندن با آنها باطل است و فرقى نيست كه سفيد باشد يا زرد و در صورتى كه طلا نباشد مثل پلاتين مانعى ندارد و اگر مردى نداند يا فراموش كند كه مثلاً انگشتر يا لباس او از طلا است، يا شك داشته باشد و با آن نماز بخواند، نمازش صحيح است. و اين احكام مترتّب است بر پوشيدن هر چيزى كه عرفاً به آن طلا گفته مى‌شود چه زرد باشد يا سفيد. (استفتاء/10626) (منهاج 2/م 527)

 

سؤال 179. آیا همراه داشتن گردنبند نقره در نماز برای مرد ایرادی دارد؟

جواب: اشکالی ندارد. (استفتاء/13475) (منهاج 3/م34 و 2/528 و بعد م 526) (رساله/م 838)

 

سؤال 180. یکی از دوستان بنده اهل کتاب است و اینجانب در خارج از کشور زندگی می کنم، و ایشان فرشی را به من قرض داده تا بر آن نماز بخوانم و بعداً به او تحویل بدهم، آیا ایرادی دارد ؟

جواب: خیر ایرادی ندارد. (استفتاء/14145) (منهاج 2/ ملحق به م 542)

 

سؤال 181. آیا در مسجدالحرام رعايت فاصله بين زن و مرد در نماز لازم است؟

 

جواب: بايد بين مرد و زن در حال نماز، حداقل مقدار يك وجب فاصله باشد ولي نماز خواندن در فاصله كمتر از ده ذراع در غير شهر مكه مكروه است . اگر زن برابر مرد يا جلوتر در كمتر از فاصله اي كه ذكر شد بايستد و باهم وارد نماز شوند بايد نماز را دوباره بخوانند و همچنين است بنابر احتياط واجب در صورتي كه يكي زودتر از ديگري به نماز بايستد. (استفتاء/15058) (منهاج 2/م 545) (رساله/م896)

 

سؤال 182. آيا مى توانيم جلوى قبر معصوم (عليه السلام) و ضريح ايشان نماز بخوانيم؟

جواب: در فرض مذكور در صورتى كه مستلزم هتك يا اسائه ادب شود جايز نيست و در صورتى هم كه مستلزم هتك و خلاف ادب نباشد بنابر احتياط واجب ترك شود. و در صورتى كه فاصله زيادى تا قبر معصوم داشته يا بين او و قبر معصوم چيزى قرار گرفته باشد كه سبب شود نماز او خلاف ادب به حساب نيايد، خواندن نماز جايز است ولى ضريح مقدس يا پرده روى آن حائل به حسب نمى آيد. (منهاج 2/ م 546)

 

سؤال 183. آيا نماز خواندن در هواپيما و قطار جايز است و در صورت جواز چگونه بايد مراعات قبله را بنمائيم؟

جواب: نماز خواندن در اتومبيل و كشتى و ترن و مانند اينها، هنگامى كه ايستاده اند مانعى ندارد، اما در صورتى كه در حال حركت بوده به گونه اى كه مانع از آرامش بدن نمازگزار و انجام واجبات نماز اختيارى باشد صحيح نمى باشد، مگر اينكه به واسطه تنگى وقت يا جهت ديگر ناچار باشد در جايى كه چنين حركتى دارد مانند اتومبيل و كتشى و ترن نماز بخواند، و در اين صورت به قدرى كه ممكن است بايد آرامش بدن و قبله را رعايت نمايد، و اگر آنها از قبله به طرف ديگر حركت كنند، به طرف قبله برگردد، و اگر نمی‌تواند استقبال قبله را در طول نماز رعایت کند ولی فقط در تکبیرة الاحرام رعایت استقبال ممکن است، باید در حال تکبیرة الاحرام استقبال قبله نماید و اگر همین مقدار از استقبال به قبله (رو کردن به قبله) برای او میسّر نیست مانعی ندارد، ولی احتیاط مستحبّ این است که تا جایی که می‌تواند خود را نزدیک به جهت قبله قرار دهد. (منهاج 2/ م 559) (رساله/ م 887 و 888)

 

سؤال 184. نماز خواندن در امام‌زاده‌ها بر روی قبور اموات مجاور امام‌زاده چه حکمی دارد؟ و اگر ورثه اموات راضی نباشند حکم آن چیست؟

جواب: بنابر مشهور نماز خواندن روی قبر و در مقبره و جایی که مقابلش قبر است یا بین دو قبر کراهت دارد، ولی در دو صورت اخیر اگر حدود پنج متر با قبر فاصله داشته باشد یا بین او و قبر حائلی باشد کراهت ندارد و اگر زمین وقف امام‌زاده باشد، نماز باطل نیست ولی اگر ملک شخصی باشد (مثل مقبره‌های خصوصی) در صورت عدم رضایت مالک، نماز جایز نمی‌باشد. (استفتاء/11145) (منهاج 2/م 566)

 

سؤال 185. آیا نماز خواندن سر راه مردم جایز است؟

جواب: نماز خواندن در مسیر راه مردم مکروه است و اگر موجب رسیدن ضرر به اشخاص عابر و رهگذر باشد حرام و باطل است. (منهاج 2/م 566)

 

سؤال 186. پخش اذان صبح از بلندگوی مسجد یا نمازخانه با عنایت به اینکه در آن زمان مردم خواب می‌باشند، از نظر شرع مقدس اسلام چه حکمی دارد؟

 

جواب: اذان گفتن براي اعلام وقت نمازهاي يوميه به مردم به نحو متعارف مستحبّ است. (استفتاء/10826) (منهاج 2/بعد از م 568 فصل رابع)

 

سؤال 187. آیا در حالی‌که وضو نداریم و رو به ‌قبله نیستیم و همچنین در حالی ‌که نشستیم، می‌توانیم اذان و اقامه را بگوییم؟

جواب: در همه‌ی صور مذکوره می‌شود اذان بگوییم، امّا اقامه گفتن بدون وضو و قیام صحیح نیست ولی رو به قبله بودن در اقامه مستحبّ است. (منهاج 2 /بعد م 568 فصل رابع)

 

سؤال 188. آیا حرف زدن با دیگران در حال اذان و اقامه جایز است؟

جواب: صحبت کردن در اثناء اذان و اقامه کراهت دارد و بعد از گفتن «قد قامت الصلاة» کراهت شدیده دارد. (منهاج 2/بعد م 568 فصل رابع)

 

سؤال 189. واجبات نماز چه چیزهایی هستند؟

جواب: یازده چیز از واجبات نماز هست: نیّت و تکبیرة الاحرام و قیام و قرائت و ذکر و رکوع و سجود و تشهّد و تسلیم و ترتیب و موالات (منهاج 2/ قبل م 569)

 

سؤال 190. کدام‌یک از اجزاء نماز ارکان به حساب می‌آید؟

جواب: نماز پنج رکن دارد: نیّت و تکبیرة الاحرام و قیام قبل از رکوع، و رکوع و سجود (منهاج 2/ قبل م 569)

 

سؤال 191. بنده سالهای پیش در دبیرستان محل تحصیل به دلیل آنکه امام جماعت سریع نماز می‌خواند و نمی‌توانستم خوب به او برسم، ذکر صلوات را در تشهد نمی‌گفتم و گمان می‌بردم که صلوات در ذکر تشهد مستحب می‌باشد، آیا نمازهای جماعتی که اینطور به جای آوردم باید اعاده کنم؟

جواب: اگر به واسطه ندانستن مسأله از روى تقصير ، چيزى از واجبات نماز را كم يا زياد كند ، نماز باطل است ، ولى جاهل قاصر يا كسى كه از روى فراموشى واجبات غير ركنى نماز را كم يا زياد كند ، نمازش صحيح است. (استفتاء/11184) (منهاج 2/ قبل از م 569)

 

سؤال 192. اگر نمازمان شکسته باشد و بخواهیم نماز را در جماعت بخوانیم آیا تعداد رکعات نماز باید در نیت مشخص باشد ؟

جواب: لازم نیست. (منهاج 2/ قبل م 569) (استفتاء/12463)

 

سؤال 193. اگر نماز واجب او به تأخير افتاده و نمى داند كه قضا شده يا نه، به چه نيتى نماز را بخواند و اگر به نيت اداء خوانده و بعد بفهمد قضاء شده آيا نمازش صحيح است؟

 

جواب: در مفروض سؤال در صورتى كه نمى داند قضاء شده يا نه، بايد بنا بگذارد بر اينكه هنوز وقت باقى است و لذا مى تواند نيت اداء نمايد، و همچنين مى تواند نيت مافى الذمه كند، و اگر نماز را به نيت اداء بخواند و بعد بفهمد قضاء شده در صورتى كه به قصد امتثال امر واقعى خوانده صحيح است، و همچنين برعكس اگر به نيت قضاء خوانده و بعد بفهمد اداء بوده در صورتى كه به قصد امتثال امر واقعى خوانده صحيح است. (منهاج 2/ م 572) (مستفاد از استفتاء/224)

 

سؤال 194. اگر كسى عمداً تكبيرة الاحرام را تكرار كند آيا نمازش صحيح است؟

جواب: اگر تكرار سهوى باشد نماز صحيح است، و اگر عمدى باشد در صورتى كه علم به حكم شرعى داشته يا اينكه جاهل مقصر بوده (يعنى در جهل خود معذور نبوده) نماز او باطل است. و اما اگر جاهل قاصر بوده (يعنى در جهل خود معذور بوده) بطلان نماز بنابر احتياط واجب است. و در فرض بطلان نماز به تكرار تكبيرة الاحرام، اگر مجدداً براى بار سوم تكبيرة الاحرام گفت مجدداً نماز بر پاشده و صحيح مى باشد. (منهاج 2/ قبل م 582)

 

سؤال 195. آيا مى توانيم هنگامى كه در نماز ايستاده ايم به ديوار يا عصا تكيه نمائيم؟

جواب: در صورتى كه از روى ناچارى باشد اشكالى ندارد ولى در حال اختيار بنابر احتياط واجب به ديوار و عصا و مانند اينها تكيه نكنيد. (منهاج 2/ م 591) (رساله/م 970)

 

سؤال 196. اگر نماز گزار قدرت بر ایستادن یا نشستن نداشته باشد و مجبور باشد به حالت خوابیده نماز بخواند به چه صورت باید روبه قبله قرار بگیرد؟

جواب: باید دراز کشیده و به طرف راست خوابیده و صورتش رو به طرف قبله باشد (به همان هیئتی که میّت در درون قبر روبه قبله گذاشته می شود) و در صورتی که نتواند به پهلوی راستش بخوابد، به پهلوی چپ بخوابد و باز صورتش رو به قبله باشد و اگر نتوانست بر دو طرف بخوابد بر پشت خوابیده و کف پاهایش را رو به طرف قبله نماید (به همان هیئتی که محتضر روبه قبله گذاشته می شود) و بنابر احتیاط واجب باید با سرش در حدّ امکان برای رکوع و سجود اشاره کند (سرش را پائین آورد) و احتیاط واجب این است که برای سجده سرش را برای اشاره پائین تر از اشاره برای رکوع می آورد و در صورتی که نتواند با سرش اشاره کند باید با چشمانش اشاره کند. (منهاج 2/ م 592)

 

سؤال 197. اگر نماز گزار وقتی که ایستاده نماز بخواند نتواند خم شده و رکوع و سجود نماید و مجبور است به جای رکوع و سجود با سر اشاره کند ولی در صورتی که نشسته نماز بخواند می تواند خم شده و رکوع و سجود انجام دهد آیا تکلیف او نماز خواندن با قیام است یا نماز خواندن با رکوع و سجود؟

جواب: مسأله دو صورت دارد: 1 ـ اگر متمکن از قیام است ولی متمکن از رکوع ایستاده نیست، باید نماز را ایستاده بخواند و برای رکوع اشاره نماید، و بنابر احتیاط واجب نماز را با رکوع نشسته اعاده نماید. 2 ـ اگر متمکن از رکوع و سجود هر دو نباشد، باید ایستاده نماز بخواند و برای رکوع و سجود اشاره نماید. (منهاج 2/ م 593 و 640)

 

سؤال 198. اگر کسی قدرت ایستادن برای نماز را ندارد ولی در بعضی از قسمتهای نماز توانائی ایستادن را پیدا می کند تکلیفش چیست؟

جواب: در مفروض سؤال واجب است که قیام کند تا موقعی که احساس نمود که دیگر توانائی بر قیام را ندارد، در آن موقع بنشیند و اگر در حالی که نشسته احساس کرد که قدرت بر ایستادن دارد به همان مقدار که توانست بایستد ولی تا بدنش آرام نگرفته، نباید قرائت و اذکار واجب نماز را بگوید. (منهاج 2/ م 594)

 

سؤال 199. اگر کسی آیه سجده را تلاوت کرد و نماز گزار هم تلاوت آیه سجده دار را شنید تکلیفش چیست؟

جواب: اگر آیه سجده به گوش او خورد بدون اینکه قصد کند آن را بشنود سجده واجب نیست، ولی اگر استماع کرد (یعنی با اختیار خود آن را گوش داد) با سرش اشاره به سجده نموده و نمازش را تمام کند و بعد از نماز بنابر احتیاط مستحب سجده بنماید. (منهاج 2/ م 601)

 

سؤال 200. اگر کسی در حین قرائت بسمله را به عنوان آیه قرآن بدون تعیین سوره آن بگوید آیا کفایت از بسمله سوره ای که می خواهد در قرائت بخواند می نماید؟

جواب: در مفروض سؤال کفایت نمی کند و باید گفتن بسمله را اعاده نموده و سوره خاص آن را تعیین کند. (منهاج 2/ م 603)

 

سؤال 201. اگر کسی از روی بی اعتنایی رعایت اعراب وبناء و تشدید کلمات را نکرده و حروف را از مخارج اداء نکند آیا نمازش صحیح است؟

جواب: در فرض مذکور نماز او باطل است. (منهاج 2/ 606)

سؤال 201. اگر کسی از روی بی اعتنایی رعایت اعراب وبناء و تشدید کلمات را نکرده و حروف را از مخارج اداء نکند آیا نمازش صحیح است؟

جواب: در فرض مذکور نماز او باطل است. (منهاج 2/ 606)

 

سؤال 202. آیا در قرائت نماز جایز است به حرکت وقف کنیم؟ مثلاً بگوئیم «ایاک نعبُدُ» و دال را ضمّه قرائت کرده و بر آن وقف کنیم و بعد بگوئیم «و ایّاک نستعین»؟

جواب: بنابر احتیاط واجب وقف به حرکت جایر نیست. (منهاج 2/ م 608)

 

سؤال 203. آیا می توانیم کلمه ای را که آخرش ساکن قرائت شده به کلمه بعدی وصل کنیم؟

جواب: مانعی ندارد، ولی احتیاط مستحب این است که وصل به سکون ننمائیم. (منهاج 2/ م 608)

 

سؤال 204. آیا مدّ در کلمه‌ی «ولا الضالین» واجب است؟

جواب: در الف آن، مدّ لازم است ولی مدّ در یاء آن، بنابر احتیاط مستحبّ است. (منهاج 2/م 609)

 

سؤال 205. آیا در تنزّل الملائکه واجب است ملائکه را مدّ بدهیم؟

جواب: واجب نیست ولی بنابر احتیاط مستحب مدّ آن رعایت شود. (منهاج 2/ م 609)

 

سؤال 206. آیا ادغام تنوین و نون ساکنه در حروف یرملون مثلا در سوره قدر ادغام تنوین کلمه‌ی «خیرٌ» در میم کلمه‌ی «من الف شهر» یا در ذکر صلوات ادغام تنوین دال در کلمه‌ی «محمد6» در حرف «واو» در «و آل محمّد:» واجب است؟

 

جواب: خیر، ادغام تنوین و نون ساکنه در حروف یرملون واجب نیست ولی احتیاط مستحب ادغام نمودن است. (منهاج 2/ م 610)

سؤال 207. اگر كسي در سوره حمد به جاي «مالك يوم الدين» «ملك یوم الدین» بگويد؛ آیا نمازش صحيح است و اگر امام جماعت است نماز مأمومين چه حكمي دارد؟

جواب: هر دو قرائت جایز است. (استفتاء/19061) (منهاج 2/م 613)

 

سؤال 208. شخصی مدتها اعراب کلمه ای از سوره حمد را غلط می خواند و بعضی مخارج حروف را درست ادا نمی کرد و اعتقاد و یقین داشته که قرائتش صحیح است تکلیف نماز او چیست؟

جواب: اگر در اعتقاد به صحّت قرائتش جاهل مقصّر نبوده، نماز او صحیح است، ولی بنابر احتیاط مستحب نماز هایی را که غلط خوانده اعاده نماید، ولی در جاهل مقصّر باید نماز را اعاده یا قضاء نماید. (منهاج 2/ م 615) (رساله/م 1010)

 

سؤال 209. آيا بلند خواندن حمد و سوره در نماز ظهر روز جمعه جايز است؟

جواب: بله مستحب است. (استفتاء/1675) (منهاج 2/ م 617)

 

سؤال 210. اگر در جائی که باید نماز را بلند بخواند آهسته بخواند و بر عکس در جائی که آهسته خواندن واجب است آن را بلند بخواند نماز صحیح است یا باطل؟

جواب: در مفروض سؤال اگر عمداً باشد نماز باطل و اگر از روی فراموشی یا ندانستن حکم شرعی باشد نماز صحیح است. و اگر در بین خواندن حمد و سوره هم بفهمد که اشتباه خوانده لازم نیست مقداری را که خوانده دوباره بخواند. (منهاج 2/ م 618)

 

سؤال 211. آیا بلند خواندن حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشاء برای خانمها جایز است؟

جواب: برای خانمها جایز است که حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشاء را مثل آقایان بلند بخوانند ولی اگر نامحرم صدای ایشان را بشنود بنابر احتیاط آهسته بخوانند. ولی در بعضی موارد برای زنان حرام است که صدای خود را به نامحرم بشنواند مثل این که قرائت را با خضوع در قول و صدای ظریف بخواند و نامحرم بشنود در این صورت بلند خواندن جایز نیست و نماز باطل است. (منهاج 2/ م 619) (رساله/م 1003)

 

سؤال 212. آیا می شود سوره ای را که بعد از حمد می خوانیم در وسط خواندن، رها کرده و سوره دیگری بخوانیم؟

جواب: اگر سوره ای که بعد از حمد می خواند سوره قل هو الله احد یا سوره قل یا ایها الکافرون باشد، نمی تواند آن را رها کند وسوره دیگری بخواند و اگر در ظهر روز جمعه عمداً یکی از این دو سوره را بخواند بنابر احتیاط واجب نمی تواند آن را رها کند و سوره جمعه و مناففقون را بخواند، ولی اگر از روی فراموشی یکی از این دو را بخواند می تواند آن را رها کند و سوره جمعه یا منافقون را بخواند. و اگر سوره ای را که بعد از حمد می خواند سوره ای غیر از این دو سوره باشد تا از نصف تجاوز نکرده می تواند آن را رها کند و سوره دیگری را بخواند، و بنابر احتیاط واجب بعد از تجاوز از نصف تا دو ثلث رها نکند و پس از اینکه به دو ثلث رسید رها کردن آن و عدول به سوره دیگر جایز نیست. (منهاج 2/م 623) (رساله/م 997 و 998 و 999)

 

سؤال 213. اگر مقداری از سوره را فراموش کند یا وقت برای خواندن آن تنگ باشد آیا می تواند آن را رها کند؟

جواب: در فرض مذکور می تواند آن را رها کند و سوره دیگری بخواند. (منهاج 2/م 623)

 

سؤال 214. آیا مي شود يك مرتبه تسبيحات اربعه را در نمازهاي واجب يوميه خواند و درنمازهاي واجب قضا چطور؟

جواب: يك مرتبه تسبيحات اربعه در هر دو مورد كافي است اگر چه احتياط مستحب سه مرتبه خواندن است. (استفتاء/3038) (منهاج 2/م 625)

 

سؤال 215. آیا بنده می‌توانم در رکعت سوم وچهارم به جای تسبیحات اربعه یک‌مرتبه سوره‌ی حمد را بخوانم؟

جواب: در رکعت سوم و چهارم مخیّر است بین قرائت تسبیحات اربعه و حمد (استفتاء/17526)

 

سؤال 216. آيا گوش دادن به آيات سجده واجب براى حائض حرام است؟ و اگر شنيد آيا سجده بر او واجب مى شود؟

جواب: آنچه بر او حرام است، خواندن آيه سجده است ،و لكن اگر گوش داده سجده بر او واجب است و بايد بلافاصله سجده كند. (استفتاء/ 355) (منهاج 2/م 654)

 

سؤال 217. آیا دوباره خواندن آیه در قرائت نماز جائز است؟

جواب: در صورتی که به قصد جزئیت نباشد ، مثلاً به قصد احتیاط باشد، جایز است. (منهاج 2/م 623)

 

سؤال 218. آیا اذكار نماز را مي‌‌شود چندبار تكرار كرد مثل «اياك نعبد واياك نستعين»؟

جواب: تکرار برای احراز صحت، اشکال ندارد تا به حد وسواس نرسد که در صورت وسواس، دوباره گفتن حرام است و احتیاط واجب اینست که در صورتی که به جهت وسواس تکرار کرد نمازش را تمام کند و دوباره بخواند و همچنین تکرار آیه و گریه کردن جایز است. (استفتاء/13244) (منهاج 2/م 632) (رساله/م 1025)

 

سؤال 219. اگر در نماز واجب یا مستحب سهواً رکوع زیادی انجام دهیم آیا نماز باطل می شود؟

جواب: در نماز واجب زیادی سهوی رکوع موجب بطلان آن می شود مگر در نماز جماعت که اگر رکوع زائد به جهت متابعت امام جماعت باشد مانعی ندارد، و همچنین در نماز مستحب زیادی سهوی رکوع اشکال ندارد. (منهاج 2/ قبل م 638)

 

سؤال 220. اگر کسی در حال خم شدن و حرکت به رکوع قبل از اینکه آرام بگیرد ذکر رکوع را بگوید نمازش صحیح است؟

جواب: اگر عمداً در حال حرکت و قبل از طمأنینه (آرام گرفتن) ذکر رکوع را بگوید نمازش باطل است مگر اینکه جاهل قاصر باشد که در این صورت نمازش باطل نمی شود و اگر سهواً چنین کند واجب است بعد از آرام گرفتن بدن ذکر رکوع را دوباره بگوید، و اگر بعد از آن که از حال رکوع خارج شود ذکر را سهواً در حال حرکت گفته نماز صحیح است. (منهاج 2/م 638) (رساله/ م 1042)

 

سؤال 221. آیا گذاشتن کف دست روی زانو واجب است؟

 

جواب: خیر، گذاشتن کف دست روی زانو مستحب است. (منهاج 2/ م 639) (رساله/م 1032)

سؤال 222. در رکوع نماز نشسته تا چه حدّ باید خم شویم؟

 

جواب: حدّ رکوع در نماز نشسته آن است که به مقداری خم شود که صورت مقابل زانوها قرار بگیرد، و بهتر آن است که به قدری خم گردد که کمرش صاف شود. (منهاج 2/م 642) (رساله/م 1036)

 

سؤال 223. آیا در رکوع می شود به جای سه بار «سبحان الله» یکبار بگوئیم؟

 

جواب: خیر جایز نیست مگر برای مریض یا در ضیق وقت یا در سایر موارد ضرورت. (منهاج 2/م 645)

 

سؤال 224. آیا سجده بر تربت پخته نشده، جایز است و کفایت از سجده می کند؟

 

جواب: سجده بر تسبیح تربت که گل آن پخته نشده باشد و دانه هایش جمع شده و دور از هم نباشند و مجموع آن مقداری که در پیشانی بر آن قرار گرفته به اندازه مسمّای سجود باشد جایز بوده و سجده صحیح است. (منهاج 2/ قبل م 646)

 

سؤال 225. آیا در سجده می تواند به جای انگشتهای ابهام سایر انگشتها را روی زمین بگذارد؟

 

جواب: در سجده گذاشتن سر انگشتهای دیگر غیر انگشتهای ابهام کفایت نمی کند ،و اگر انگشتهای ابهام پا (شصت) روی زمین گذاشته نشود در صورتی که جاهل مقصّر بوده نماز باطل است ولی اگر جاهل قاصر بوده نماز صحیح می باشد. (منهاج 2/ قبل م 646) (رساله/1071)

 

سؤال 226. اگر به طور اتفاقی سرمان از روی مهر برداشته شده و دوباره روی زمین قرار گرفت آیا دو سجده حساب می شود یا یک سجده؟

 

جواب: اگر پیشانی بی اختیار از جای سجده بلند شود چنانچه که ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد واین یک سجده حساب می شود چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه، و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد اگر قبل از آنکه سرش از سجده برداشته شود ذکر سجده را نگفته بوده بنابر احتیاط واجب باید بعد از اینکه سرش بی اختیار به سجده بازگشت ذکر سجده را به نیت قربت مطلقه یا به قصد امری که به او شده اعم از واجب یا مستحب بگوید و به هر حال سجده دوم او به حساب نمی آید و لذا باید سجده دوم خود را انجام دهد. (منهاج 2/م 648) (رساله/1080)

 

سؤال 227. کسی که نمی تواند سجده اش را کامل انجام داده و سرش را روی زمین بگذارد، تکلیفش چیست؟

 

جواب: کسی که نمی تواند پیشانی را به زمین برساند باید به قدری که می تواند خم شود، و مهر یا چیز دیگری را که سجده بر آن صحیح است روی چیز بلندی گذاشته و طوری پیشانی را برآن بگذارد که بگویند سجده کرده است، ولی باید کف دستها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمین بگذارد. و اگر چیز بلندی نباشد که مهر یا چیز دیگری که سجده بر آن صحیح است روی آن بگذارد، لازم است که مهر یا چیز دیگر را با دست بلند کرده و بر آن سجده نماید، و در صورتی که خودش نتواند، دیگری بلند کند و او بر آن سجده نماید. (منهاج 2/م 642) (رساله/ 1077 و 1078)

 

سؤال 228. در سجده واجب نماز و سجده واجب قرآن بر چه چیزهایی می توانیم سجده کنیم؟

 

جواب: سجده بر مهر و خاک و سنگ و چوب و برگ درخت و برگ گلی که به خودی خود خوردنی نباشد ولو با دم کردن آب آن‌را بیاشامند مثل برگ چای و گل گاو زبان و کوزه‌ی گلی و آجر و سنگ آهک و سنگ گچ و آهک پخته و گچ پخته و سنگهای مرمر و مانند آن و علف وکاه و همچنین کاغذ و مقوایی که از آنچه سجده بر آن صحیح است مثل چوب و کاه ساخته شده باشد، صحیح است، در میان اینها از همه بهتر سجده بر مهر تربت کربلا است و بعد خاک و بعد سنگ و بعد سجده بر گیاهان غیر خوراکی. (منهاج 2/ م 549 و 550 و 551) (رساله/م 1085 و 1092)

 

سؤال 229. در نماز واجب و در آیاتی که سجده واجب دارند، بر چه چیزهایی نمی توان سجده کرد؟

 

جواب: سجده بر چیزهای خوراکی صحیح نیست، بنابراین سجده بر گندم و جُو و نان و برگ مو (برگ درخت انگور) تا وقتی که معمولا خوردنی است و گلهایی که خوراکی هستند (مثل گل محمدی) و گیاهانی که خوردن آنها در بعضی جاها معمول و متعارف است و در جاهای دیگر متعارف نیست و همچنین سجده بر دواهای خوراکی که از زمین می‌روید چنانچه خود آنها خوردنی باشد جایز نیست، ولی اگر با پختن و دم کردن آن‌ها را می‌خورند مثل گل گاو زبان و برگ چای سجده بر آن‌ها صحیح است، اگرچه احتیاط مستحبّ آن است که بر آن‌ها سجده نکند. و همچنین سجده بر چیزهای پوشیدنی مثل پارچه و لباس و همچنین سجده بر فرش و موکت و پنبه جایز نمی باشد، و بنابر احتیاط واجب از سجده بر کاغذی که از پنبه درست شده باید اجتناب کرد. و سجده بر چیزهایی که زمین و روییدنی از زمین، بر آنها صدق نمی کند مثل طلا و نقره و قیر (و آسفالت که لایه های قیر روی سنگ‌ریزه ها را گرفته اند) جایز نیست. و همچنین سجده بر سنگهای گران‌بهاء مثل سنگ زمرّد و فیروزه بنابر احتیاط واجب صحیح نمی باشد. (منهاج 2/م 549 و 550 و 551) (رساله/م 1085 و 1092)

 

سؤال 230. آیا کسی‌که می‌خواهد نماز بخواند ولی چیزی که سجده بر آن صحیح است نداشته باشد چه وظیفه‌ای دارد؟

 

جواب: اگر چیزی که سجده بر آن صحیح است ندارد یا اگر دارد بواسطه سرما یا گرمای زیاد و مانند اینها نمی تواند برآن سجده کند باید به لباسش سجده کند به شرط آنکه از حریر و ابریشم نباشد و احتیاط واجب اینست که لباسی که از پنبه و کتان است بر غیر آن مانند لباسی که از پشم و کرک است مقدم بدارد، و اگر لباس میسر نشد بنابراحتیاط واجب بر فیروزه و عقیق و امثال اینها و بر کاغذی که از پنبه ساخته اند سجده کند، و اگر آن هم فراهم نشد بر کاغذی که از ابریشم و حریر ساخته اند سجده کند، و اگر آن هم میسر نشد بر هر چیز دیگری که در حال اختیار سجده بر آن جائز نیست سجده نماید، ولی احتیاط مستحب آنست که تا سجده بر پشت دست ممکن است بر غیر آن از چیزهائی که سجده بر آن جائز نیست سجده نکند، و اگر پشت دست هم میسر نشد تا پنبه و کتان فراهم می شود بر چیز دیگری سجده نکند . (استفتاء/ 454) (منهاج 2/م 554 با تعلیقه 374) (رساله/م 1093)

 

سؤال 231. اگر در حال نماز مهر يا چيزى كه بر آن سجده جايز است مفقود شود تكليف نماز او چيست؟

 

جواب: اگر در بين نماز چيزى كه بر آن سجده مى كند گم شود و چيزى كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد چنانچه وقت وسعت دارد بايد نماز را بشكند، و اگر وقت تنگ است بايد به ترتيبى كه در سؤال قبل گفته شد عمل نمايد. (منهاج 2/م 557) (رساله /م 1096)

 

سؤال 232. آیا ذکر سجده سهو واجب است عین متنی باشد که در رساله آمده است؟

 

جواب: بنابر احتیاط واجب به همان نحوی که در رساله آمده گفته شود. (استفتاء/18990) (منهاج 2/م 881)

 

سؤال 233. سوره هایی که سجده واجب دارند کدام سوره ها هستند؟

 

جواب: در هر یک از چهار سوره «32 سجده» و «41 فصلت» و «53 النجم» و «96 علق» یک آیه سجده است که اگر انسان بخواند یا گوش دهد، بعد از تمام شدن آن آیه باید فوراً سجده کند. (رساله/م 1102)

 

سؤال 234. آیا طهارت و روبه قبله بودن و سایر امور در سجده واجب قرآن شرط شده است یا خیر؟

 

جواب: در سجده واجب قرآن باید جای انسان غصبی نباشد و باید پیشانی را بر چیزی که سجده بر آن صحیح است گذاشته، و بنابر احتیاط واجب جاهای دیگر بدن را که در سجده نماز ذکر شد بر زمین بگذارد، و بنابر احتیاط واجب جای پیشانی او از جای سر انگشتانش بیش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد، و لازم نیست با وضو یا غسل و رو به قبله باشد و عورت خود را بپوشاند و بدن و جای پیشانی او پاک باشد، و نیز چیزهایی که در لباس نمازگزار شرط می باشد در لباس او شرط نیست. (رساله/م 1106 و 1107)

 

سؤال 235. آیا گفتن الحمدلله قبل از تشهّد واجب است؟

 

جواب: در تشهّد قبل از شروع نمودن به ذکر واجب، گفتن «الحمدلله» یا «بسم الله و بالله و الحمدلله و خیر الاسماء لله» مستحبّ است. (منهاج 2/م 660) (رساله/م 1112)

 

سؤال 236. اگر در نماز بعد از رکعت دوّم تشهّد را فراموش کردیم تکلیف ما چیست؟

 

جواب: اگر تشهّد را فراموش کند و بایستد و پیش از رکوع یادش بیاید که تشهّد را نخوانده، باید بنشیند و و تشهّد را بخواند و دوباره بایستد، و آنچه باید در آن رکعت خوانده شود، بخواند و نماز را تمام کند. و بنابر احتیاط مستحّب بعد از نماز، برای ایستادن بی جا دو سجده سهو به جا آورد، و اگر در رکوع یا بعد از آن یادش بیاید، باید نماز را تمام کند و بعد از سلام نماز بنابر احتیاط مستحّب، تشهّد را قضا کند، و باید برای تشهّد فراموش شده دو سجده سهو به جا آورد. (منهاج 2/ص 200) (رساله/م 1111)

 

سؤال 237. آیا هر سه سلامی که در تسلیم آمده واجب است؟

 

جواب: خیر، گفتن سلام اوّل (السلام علیک ایها النبیّ و رحمه الله و برکاته) مستحب است و در سلام نماز گفتن یکی از دو جمله «السلام علینا و علی عباد الله الصالحین» یا «السلام علیکم» کفایت می کند، و مستحب است که به جمله «السلام علیکم» جمله «و رحمه الله و برکاته» را اضافه نماید، و در صورتی که «السلام علینا و علی عباد الله الصالحین» را اوّل بگوید مستحب است که بعد از آن «السلام علیکم و رحمه الله و برکاته» را هم بگوید. (منهاج 2/ بعد از م 660) (رساله/م 1114)

 

سؤال 238. آیا خواندن دعای فرج در قنوت اشکالی ندارد؟

 

جواب: اگر مرادتان «اللهم کن لویک» است اشکالی ندارد بلکه سزاوار است شیعیان برای فرج و سلامتی ولیّ امر خود در نماز دعا کنند. (استفتاء/15277) (منهاج 2/664)

 

سؤال 239. اگر کسی قنوت نماز را فراموش کرده و به رکوع برود آیا می تواند قضای آن را به جا آورد؟

 

جواب: اگر نماز گزار قنوت را فراموش کرده و پیش از آنکه به اندازه رکوع خم شود، یادش بیاید، مستحب است بایستد و بخواند، و اگر در رکوع یادش بیاید، مستحب است بعد از رکوع قضا کند، و اگر در سجده یادش بیاید مستحب است بعد از سلام آن را قضا نماید. (منهاج 2/م 667) (رساله/1130)

 

سؤال 240. آیا می شود در نماز قنوت را به فارسی خواند؟

 

جواب: خواندن دعا به زبان فارسی در قنوت نماز واجب و نماز مستحبّی به نماز ضرری نمی زند و نماز صحیح است، امّا وظیفه قنوت انجام نشده و کفایت از دعای عربی نمی کند. البته باید دعا به صورت مناجات با خدا بوده و خطاب به غیر خدا نباشد. (استفتاء/251) (منهاج 2/م 668 و 674)

 

سؤال 241. گفتن ذکر تسبیحات حضرت زهرا و تکبیر در زمان کنونی کدام ارجح است؟

 

جواب: بعد از سلام نماز سه بار تکبیر گفته و بلافاصله بعد از آن تسبیحات حضرت زهراء علیها السلام. را بگویید. (استفتاء/19026) (منهاج 2/ بعد م 668)

سؤال 242. اخیراً در تعدادی از مساجد به استناد احادیث وارده در مفاتیح الجنان، فروع کافی، وسائل الشیعه و ... نسبت به تسبیح حضرت زهرا (س)، نمازگزاران با اتمام نماز بدون آنکه از هیئت نماز خارج شوند بلافاصله ذکر تسبیحات حضرت زهرا (س) را گفته و سپس آیه«ان الله و ملائکته...» را می گویند. با توجه به اینکه گفتن این ذکر شریف باعث به هم خوردن صورت نماز نمازگزاران (دست دادن، حرف زدن و ...) می شود؛ از حضرت عالی استدعا داریم: 1. گفتن تسبیحات بعد از اتمام نماز و سپس گفتن «ان الله و ملائکته...». 2. گفتن «ان الله و ملائکته...» و سپس ذکر تسبیحات. کدام یک را ترجیح می دهید خواهشمند است در این موضوع ما را یاری فرمایید.

 

جواب: هردو جایز است. (استفتاء/18265)

 

سؤال 243. آیا نماز جمعه مستحبّ است یا واجب؟

 

جواب: نماز جمعه در صورت اجتماع شرائط آن واجب تخییری است به این معنا که مکلّف در روز جمعه بین نماز ظهر و نماز جمعه در صورت اجتماع شرائط آن، مخیّر است. (منهاج 2/ بعد م 668)

 

سؤال 244. اگر کسی در نماز جمعه به خطبه‌ها و رکعت اول نرسد آیا می‌تواند در رکعت دوم اقتدا کند و بنابر فرض صحّت آیا از نماز ظهر کفایت می‌کند؟

 

جواب: با اجتماع شرائط نماز جمعه در صورتی که رکوع اول امام یا قیام رکعت دوم امام را درک کند نمازش صحیح بوده و نیازی به آوردن نماز ظهر نیست اما اگر در رکعت دوم قیام امام را درک نکند بنابر احتیاط واجب آن نماز را به کیفیت نماز جمعه تمام کند و بعد نماز ظهر هم بخواند. (استفتاء/11137) (منهاج 2/ بعد از م 668)

 

سؤال 245. آیا وقتی نماز جمعه خوانده میشود بعد از آن نماز ظهر را نیزباید خواند یا خیر؟

 

جواب: در صورت تمامیت شرائط صحت نماز جمعه ، با خواندن نماز جمعه تکلیف ساقط می شود و دیگر نیازی به خواندن نماز ظهر نیست. (استفتاء/13437) (منهاج 2/ بعد م 668)

 

سؤال 246. خواندن نماز ظهردر صورتی که خطبه ها را گوش نداده باشیم بعدازاقامه نمازجمعه چه حکمی دارد؟

 

جواب: در فرض اقامه نماز جمعه با شرائط خواندن نماز ظهر رجاءً اشکال ندارد. (استفتاء/11518) (منهاج 2/بعد م 668)

 

سؤال 247. آيا بعد از خواندن نماز جمعه بايد نماز ظهر را بخوانيم؟

 

جواب: اگر نماز جمعه را با شرائط معتبره در آن،‌ به نظر معظم له اقامه نمائيد نيازى به خواندن نماز ظهر نيست مثلاً از شرائط معتبره در آن اين است كه چون وقت نماز جمعه مضيق است لذا بنابر احتياط واجب نبايد آن را از اول ظهر شرعى تأخير بياندازید. (استفتاء/13603) (منهاج 2/م بعد م 668) (رساله/م 739 و 740)

 

سؤال 248. اگر کسی در نماز عمداً صورت خود را به سمت چپ یا راست برگرداند، آیا نمازش باطل می شود؟

 

جواب: اگر عمداً سر را به قدری بگرداند که مواجه طرف راست یا چپ قبله یا بیشتر باشد نمازش باطل است. ولی اگر عمداً سر را کمی بگرداند که نگویند روی خود را به قبله برگردانده است نمازش باطل نمی شود، واگر به مقداری بگرداند که بگویند روی خود را از قبله برگردانده است (ولو به حدّ راست یا چپ قبله نرسیده باشد) نماز باطل است. (منهاج 2/م قبل از م 669 مورد الثانی) (رساله/م 1140)

 

سؤال 249. اگر کسی در هنگام نماز سهواً صورت خود را از طرف قبله برگرداند آیا نمازش صحیح است؟

 

جواب: اگر سهواً صورت خود را از طرف قبله برگرداند، ولی به حدّ راست یا چپ قبله نرسد، نماز صحیح است و اگر سهوا سر را به قدری بگرداند که مواجه طرف راست یا چپ قبله باشد و متذکر شود، در صورتی که وقت (هرچند به مقدار یک رکعت) باقی مانده بنابر احتیاط واجب اعاده نماید، و اگر به این اندازه باقی نمانده یا بعد وقت متذکر شود قضا ندارد. (منهاج 2/ قبل م 669 مورد الثانی) (رساله/م 1140)

 

سؤال 250. اگر هنگام نماز دست را حرکت دهد و یا به واسطه دست به جایی اشاره کند نماز باطل می شود؟

 

جواب: کاری که صورت نماز را به هم نزد، مثل اشاره کردن با دست و حرکت آن اشکالی ندارد. (منهاج 2/م قبل م 669 مورد الثالث) (رساله/م 1160)

 

سؤال 251. آیا راه رفتن مختصر در صورتی که چند قدم حرکت کرده ولی از قبله روی برنگرداند، نماز را باطل می کند یا خیر؟

 

جواب: در فرض مذکور، راه رفتن مختصر بدون اینکه از قبله منحرف شود اگر به مقداری کم باشد که عرفاً صورت نماز را به هم نزند، مانعی ندارد ، ولی نباید در حال حرکت قرائت یا أذکار نماز را انجام بدهد. (منهاج 2/ قبل م 669) (رساله/م 1160)

 

سؤال 252. اگر کسی به نمازگزار سلام کرد، تکلیف نمازگزار چیست؟

 

جواب: اگر کسی به نمازگزار سلام کند باید همانطور که او سلام کرده جواب دهد، و بنابر احتیاط واجب در مفرد و جمع بودن (مفرد مثل علیک و جمع مثل علیکم) و در معرفه و نکره بودن (معرفه مثل السلام و نکره مثل سلام) باید مطابقت داشته باشد. مثلا اگر گفته سلام علیکم در جواب بگوید سلام علیکم، مگر در جواب علیکم السلام (یا علیک السلام) که بنابر احتیاط واجب باید بگوید سلام علیکم (یا سلام علیک) و اگر سلام دهنده فقط بگوید سلام و علیکم را نگوید بنابر احتیاط واجب نمازگزار هم باید به او بگوید سلام، و اگر زن در سلام بگوید سلام علیک بنابر احتیاط واجب باید نمازگزار بگوید سلام علیک و کاف را زیر و زبر ندهد. (منهاج 2/م 677 و 688) (رساله/م 1146 و 1150)

 

سؤال 253. آیا جواب سلام شخص غیر مسلمان در نماز واجب است؟

 

جواب: جواب سلام مرد و زن غیر مسلمان در نماز بنابر احتیاط واجب است و در جواب اکتفا کند به کلمه «سلام» یا به کلمه «علیک»، هرچند احوط آن است که به کلمه علیک جواب بگوید. (رساله/م 1153)

 

سؤال 254. اگر بچه ممیّز یا زن نامحرم و یا مرد نامحرم به نمازگزار سلام کند، آیا جواب او واجب است؟

 

جواب: در فرض مذکور جواب سلام بر نمازگزار واجب است. (منهاج 2/م 679) (رساله/م 1150)

 

سؤال 254. اگر بچه ممیّز یا زن نامحرم و یا مرد نامحرم به نمازگزار سلام کند، آیا جواب او واجب است؟

 

جواب: در فرض مذکور جواب سلام بر نمازگزار واجب است. (منهاج 2/م 679) (رساله/م 1150)

 

سؤال 255. آیا می شود نماز واجب یا مستحب را شکسته و آن را به هم زد؟

 

جواب: شکستن نماز واجب از روی اختیار حرام است ولی برای حفظ مال و جلوگیری از ضرر مالی یا بدنی مانعی ندارد، بلکه اگر حفظ جان خود انسان یا کسی که حفظ جان او واجب است، یا حفظ مالی که نگهداری آن واجب می باشد بدون شکستن نماز ممکن نباشد باید نماز را بشکند ، و احتیاط مستحب این است که نماز مستحب را ـ در غیر موارد جواز شکستن نماز واجب ـ نشکند . اما شکستن نماز مستحب مطلقاً جایز است. (منهاج 2/م 697) (رساله/م 1167 و 1168)

 

سؤال 256. آيا افزودن جملات زير بر جملات اذان مستحب است يا خير، مثلا افزودن جمله جل جلاله ربی بعد از الله اکبر، و افزودن جمله وحده لا شریک له بعد از «اشهد ان لا اله الا الله» و افزودن جمله «اللهم صل علی محمد ال محمد» بعد از «اشهد ان محمدا رسول الله» آيا اين چيز ها در متون فقهي ما وجود دارد يا بعض افراد وقتي كه اذان مي گويند از طرف خود اضافه مي‌كنند؟

 

جواب: ذکر خداوند متعال در هر زمان و مکان مستحب است حتی در نماز و همچنین صلوات بر پیغمبر اکرم6. (استفتاء/14854) (منهاج /قبل م 700) (رساله/م 673)

 

سؤال 257. کسی از خسوف یا کسوف اطلاع نداشته و بعد از این‌که تحقق یافته و تمام شده باخبر شده است آیا نماز آیات بر او واجب است؟

 

جواب: اگر تمام آن گرفته بوده باید قضای نماز آیات را بخواند ولی اگر بفهمد مقداری از آن گرفته بوده قضاء بر او واجب نیست. (منهاج 2/703) (رساله/م 1507)

 

سؤال 258. آیا نماز آیات برای کسی‌که می‌دانسته که پیش می‌آید ولی هنگام صورت گرفتن کسوف یا خسوف آن‌را فراموش نموده و نماز را نخوانده واجب است؟

 

جواب: در فرض مذکور قضاء نماز آیات واجب است (منهاج 2/م 703)

 

سؤال 259. آیا می‌توانیم برای سوره‌ی نماز آیات که بعد از حمد خوانده می‌شود سوره‌ی توحید را به این صورت پنج قسمت کنیم که بسم الله الرحمن الرحیم آیه‌ی اول به حساب آید؟

 

جواب: بله بسم الله الرحمن الرحیم آیه‌ی اول به حساب می‌آید. (منهاج 2/ملحق به م 708) (رساله/م 1516)

 

سؤال 260. در چه صورتی می‌توانیم قبل از رکوع‌های نماز آیات حمد را نخوانیم؟

 

جواب: قبل از رکوع اول خواندن حمد در هر صورتی واجب است ولی اگر بخواهیم به جای سوره کامل بعد از حمد، سوره‌ای را پنج قسمت نموده و قسمت اول را قبل از رکوع اول و همچنین هر قسمتی را قبل از رکوعی بخوانیم، خواندن حمد قبل از قسمت‌های بعدی جایز نیست، ولی اگر بعد از حمد، سوره‌ای کامل خوانده شود لازم است برای رکوع بعدی مجدداً حمد خوانده شود. (منهاج 2/ م 708)

سؤال 261. اینجانب مقدار زیادی از نمازهایم را نخوانده ام و تعداد آن را هم نمی دانم، اکنون چه تعدادی نماز قضاء بخوانم؟

 

جواب: اگر به قضاى مقدار يقينى اكتفاء كند كافى است ،یعنی آن مقداری که یقین دارید، نماز از شما قضاء شده واجب است بخوانید و اما مقدار بیشتری که شک دارید قضاء شده یا نه لازم نیست بخوانید هرچند احتیاط مستحب این است که به مقداری نماز بخوانید تا یقین کنید به تعداد نمازهای قضاء شده نماز خوانده‌اید. (منهاج 2/م 728) (استفتاء/6076 و 843)

 

سؤال 262. در صورتی که کسی(اصلا)نماز نمی خواند آیا باز هم پسر بزرگتر او باید نماز قضای او را بجا آورد یا لازم نیست بجا آورد؟

 

جواب: در فرض سؤال بنابراحتیاط واجب باید نماز قضای او را بجا آورد. (استفتاء/14293) (منهاج 2/م 737) (رساله/م 1398)

 

سؤال 263. کسی فوت کرده است وهیچ وصیتی در رابطه با دیون عبادی خودش نکرده است در حالیکه ورثه اش می‌دانند که دیون عبادی بر عهده میت می‌باشد اما مقدار آن دیون را نمیدانند وظیفه ورثه در ارتباط با دیون میت چیست؟

 

جواب: بر پسر بزرگتر واجب است كه بعد از مرگ پدر مقدار قدر متيقن (يعني كمترين مقدارى كه يقين دارند به ذمه ميت است) از نمازها و روزه هاى پدر را يا خود بجا آورد يا از مال خودش براى پدر اجير بگيرد به تفصیلی که در رساله‌ی عملیه مسأله‌ی 1398 بیان شده است، و خمس و زكات با اذن مجتهد جامع الشرائط، از تركه‌ی او پرداخت می‌شود، در صورتی‌که مورّث اعتقاد به خمس داشته بنابر اقوی و در صورتی‌که اعتقاد به خمس نداشته بنابر احتیاط واجب با اذن مجتهد جامع الشرائط خمس از ترکه‌ی او پرداخت می‌شود و اگر مالی را که خمس به آن تعلّق گرفته بود تلف نموده واجب است که خمس آن‌را از ترکه بپردازد و نسبت به بدهکاری میّت به خمس و زکات و حجة الاسلام مسأله دارای تفصیلاتی است که در رساله ذکر شده است. (استفتاء/2743) (منهاج 2/م 745 و 1058 و 1254)

 

سؤال 264. آیا نماز و روزه قضای پدر فقط برای پسر بزرگ واجب است؟ در این صورت قبل از من پسری بوده است که در سن یک و یا دو ماهگی فوت شده است آیا او پسر بزرگتر بحساب می آید یا من؟

 

جواب: گر پدر نمازهای واجب خود یا روزه های واجبش را به جا نیاورده باشد و می توانسته است قضا کند – و بنابر احتیاط واجب – هرچند از روی نافرمانی ترک کرده باشد یا صحیح به جا نیاورده باشد بر پسری که در حال مردن پدر از همه پسرها بزرگتر است ، واجب است که بعد از مرگش به جا آورد یا اینکه پسر بزرگتر از مال خودش برای پدر اجیر بگیرد و اگر پسری که بزرگتر از شما بوده و در سن یک و یا دو ماهگی فوت شده است قبل از فوت پدرتان از دنیا رفته و در حال فوت پدرتان ، شما پسر بزرگتر بودید نمازها و روزه های ایشان بر شماست. (استفتاء/13347) (منهاج 2/م 747 و 743 و 737 و 1058) (رساله/1398 و 1720)

 

سؤال 265. پدر بنده اخیراً فوت کرده‌اند و فردی مسلمان ولی معتقد به نماز خواندن نبودند و تا جایی که من یادم می آید غیر از یک سال نماز نخوانده اند، تکلیف من به عنوان پسر بزرگتر در مورد نمازهای قضا ایشان چیست؟

 

جواب: اگر پدر نمازهای واجب خود را به جا نیاورده باشد و می‌توانسته است قضا کند و –بنابر احتیاط- هر چند از روی نافرمانی ترک کرده باشد یا صحیح به جا نیاورده باشد بر پسر بزرگترش واجب است که بعد از مرگش به جا آورد یا برای او از مال خودش نه از ثلث مال پدر اجیر بگیرد. (استفتاء/18631) (رساله/م 1398)

 

سؤال 266. کسی که در حین نماز جماعت متوجه شده که امام جماعت شخص دیگری است غیر از آن کسی‌که نیّت داشته به او اقتداء کند، آیا نمازش صحیح می‌باشد؟

 

جواب: اگر شخص که الآن به او اقتداء کرده عادل نباشد ولی چیزی که عمداً یا سهواً نماز را باطل می‌کند پیش نیاید جماعتش باطل می‌شود ولی نمازش صحیح است، واگر عادل باشد هم نمازش صحیح است و هم جماعتش. (منهاج 2/م 779)

 

سؤال 267. آیا در میان نماز جماعت می‌توان نیت فرادی کرد؟

 

جواب: عدول از جماعت به فرادی در حال تشهد قبل از سلام امام در صورتی‌که از اول قصد عدول نداشته اشکال ندارد، و همچنین است قبل از تشهد در صورتی‌که معذور باشد و در غیر این دو صورت محل اشکال است چه از اول نیت عدول داشته باشد یا در اثناء قصد عدول کند. ولی اگر به وظیفة منفرد عمل کرده نمازش صحیح است و همچنین اگر بعد از گذشتن محل قرائت عدول کرده و از اول قصد انفراد نداشته نمازش از جهت ترک قرائت صحیح است. (منهاج 2/م 783) (رساله/م 1431)

 

سؤال 268. کسی که در رکعت دوم به نماز جماعت می‌رسد، آیا در رکعت چهارم امام جماعت (که رکعت سوم خودش می شود) متابعت از او در خواندن تشهد واجب است یا مستحب؟

 

جواب: در صورتی که از اول قصد نداشته که در تشهد آخر از نماز جماعت به نماز فرادی عدول نماید، می‌تواند در حال تشهد امام جماعت در رکعت چهارم قصد انفراد نماید و در غیر این صورت اگر بدون عذر پیش از تمام شدن نماز امام جماعت قصد فرادی نماید محل اشکال است، ولی اگر به وظیفه‌ی نماز فرادی عمل نموده باشد نمازش صحیح و به احتیاط واجب جماعتش باطل است. (استفتاء/12463) (منهاج 2/م 783) (رساله/م 146 و 1476 و 4431)

 

سؤال 269. اگر کسی در اثر نرسیدن صدای امام جماعت به یکی از رکن های امام جماعت نرسد مانند سجده حکمش چیست؟

 

جواب: اگر موقعی که امام در رکوع است إقتدا کند و به رکوع امام نرسد نمازش باطل است و اگر اول نماز یا اثنای حمد و سوره إقتدا کند و پیش از آن که به رکوع رود امام سر از رکوع بردارد در صورتی که در تأخیر معذور باشد ، نماز جماعت او صحیح است . کسی که در رکعت اول یا دوم است و امام در رکعت سوم یا چهارم است و میداند اگر سوره یا قنوت را تمام کند به رکوع امام نمیرسد چنانچه عمداً سوره یا قنوت را بخواند و به رکوع نرسد نمازش صحیح است و باید به وظیفه منفرد عمل نماید و اگر یقین دارد به رکوع امام میرسد و سوره را خواند و نرسید جماعتش صحیح است . و اگر پیش از آنکه به سجده رود امام سر از سجده بردارد در صورتی که در تأخیر معذور باشد نماز و جماعت او صحیح است. (استتفتاء/14393) (منهاج 2/م 789 و 815) (رساله/م 1438 و 1436 و 1451)

 

سؤال 270. در مورد عدالت امام جماعت آیا اطمینان به عدالت او شرط می باشد و اگر این چنین است راههای اثبات آن چه می باشد، و آیا تا وقتی که بی عدالتی از ایشان اثبات نشده می توان به ایشان اقتدا کرد؟

 

جواب: نشانه عدالت اين استكه در ظاهر شخص خوبي باشد كه اگر از اهل محل يا همسايگان او يا كساني كه با او معاشرت دارند حال او را بپرسند خوبي او را تصديق نمايند و شخص نمي تواند نماز جماعت بخواند إلا با احراز عدالت به يقين يا شهادت دو نفر عادل و يا إخبار شخص ثقه با عدم ظن خلاف و يا وثوق و اطمينان حاصل از هر سببي و يا به حسن ظاهر به نحوي كه بيان شد ، بنابراين نماز خواندن پشت سر مجهول الحال جايز نيست (استفتاء/3641) (منهاج 2/ بعدم 806)

 

سؤال 271. آیا انسان میتواند پشت سر کسی نماز بخواند که از نظر او انسان خوبی است؟

 

جواب: امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلال زاده باشد و قرائت نمازش صحیح باشد در صورتی که اقتدا در دو رکعت اوّل و دوّم باشد و قرائت مأموم هم صحیح باشد و همچنین بنابر احتیاط واجب در غیر این صورت. و نشانه‌ی عدالت این است که در ظاهر شخص خوبی باشد که اگر از اهل محل یا همسایگان او یا کسانی که با او معاشرت دارند حال او را بپرسند خوبی او را تصدیق نمایند. (استفتاء/18049) (منهاج 2/ قبل م 807)

 

سؤال 272. با توجه به مکروه بودن اقتدای مسافر به امام جماعت غیر مسافر، آیا فضیلت شرکت در نماز جماعت در حرم امام رضا (ع) بیشتر است یا خواندن نماز فرادی در حرم؟

 

جواب: شرکت در نماز جماعت با اجتماع شرائط جواز اقتداء افضل است. (استفتاء/10575) (منهاج 2/م 835)

 

سؤال 273. آیا نماز خواندن با امام جماعتی که شیعه نیست در حرمین شریفین یا سایر بلاد اسلامی در صورتیکه تقیه نباشد، جایز است؟

 

جواب: نماز خواندن با آنها در صورتیکه تقیه نباشد صحیح نیست، ولی کار خلاف تقیّه هم نباید انجام داد. (استفتاء/12371) (منهاج 2/قبل از م 807 الثانی العداله)

 

سؤال 274. آيا اقتدای نماز به امامان جماعتی که ايشان را نمی شناسيم صحيح است؟ مثلا در حرم مطهر امام رضا عليه السلام که هميشه نماز جماعت برگزار می شود و ما امام جماعت را نمی شناسيم. آيا اقتدا به ايشان صحيح است يا خير؟

 

جواب: بايد عدالت امام احراز شود هرچند به اطمينانى باشد كه برايش حاصل شود از هر راهى كه باشد. (استفتاء/3393) (منهاج 2/م 807)

 

سؤال 275. اگر بعد از نماز جماعت معلوم شود که روی دست امام جماعت مانعی ازرسیدن آب به بدن بوده و وضوئش باطل می‌باشد تکلیف مأمومین چیست؟

 

جواب: در مفروض سؤال در صورتی که مأمومین کاری که نماز فرادی را اگرچه سهواً باطل می‌کند (مثل زیاد کردن رکوع) انجام نداده باشند، نماز آن‌ها فرادی شده و صحيح است. (استفتاء11272) (منهاج 2/م 809) (رساله/م 1429)

 

سؤال 276. کسي که دير به نماز جماعت مي‌رسد و در رکعت دوم جماعت هنگام تشهد بصورت نيم خيز مي‌نشيند آيادر رکعت چهارم جماعت لازم است در تشهد و سلام نماز بصورت نيم خيز بشيند يا مي‌تواند بلافاصله پس از سجده دوم برخيزد و نماز خودش را ادامه دهد؟ آیا بصورت نيم خيز نشستن در رکعت دوم وجوب شرعی دارد؟

 

جواب: در صورتيكه قصد انفراد نكند، بنابر احتياط واجب انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانو ها را بلند نگه دارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد و اگر در همان جا بخواهد قصد انفراد نمايد مانعي ندارد ولي چنانچه از اول قصد انفراد داشته محل اشكال است. ودر ركعت دوم نبايد قبل از تشهد امام برخيزد و احتياط واجب است كه به حالت نيم خيز كه در بالا توضيح داده شد بنشيند. (استفتاء/10875) (منهاج2/م 823)

 

سؤال 277. آیا در نماز جماعت در حالت تجافی باید تشهد خوانده شود؟

 

جواب: خواندن تشهد در حالت تجافي مستحبّ است. (منهاج 2/م 823) (استفتاء/2585)

 

سؤال 278. چناچه در نماز جماعت مأموم فراموش نماید ذکر رکوع را بگوید و بعداً بیاد آورد آیا نمازش صحیح است ؟

 

جواب: چنانچه در ركوع يادش بيايد بايد ذكر ركوع را بگويد و اگر بعد از ركوع يادش بيايد نمازش صحيح است. (استفتاء/13460) (منهاج 2/م 838)

 

سؤال 279. اگر ما به کسی اعتقاد نداشته باشیم و در نماز جماعت ظهر که پشت سر او بقیه اقتدا می کنند ما نماز را در صف جماعت به صورت فرادی (آرام) بخوانیم اشکال دارد؟

 

جواب:اگر نمازتان را با تمام أجزاء و شرائط بجا آورید و نمازتان را به صورت فرادی بنحوه‌ای بخوانید که دیگران متوجه فرادی خواندن شما نشوند اشکالی ندارد. (استفتاء/18232)

 

سؤال 280. اگر به جائی برویم که مسافت رفت حدود 25 کیلومتر و جاده دیگری که از آن بر می گردیم حدوداً 20 کیلومتر باشد، در این صورت آیا نماز شکسته محسوب می شود؟

 

جواب: مسافت شرعی 8 فرسخ که حدوداً مساوی 44 کیلومتر است می باشد و باید هر یک از رفت و برگشت لا اقل به مقدار 4 فرسخ که تقریبا مساوی 22 کیلومتر است، باشد لذا در فرض مذکور نماز شکسته نیست. (منهاج 2/م 890 و 884 و قبل از آن)

سؤال 281. کسی به جائی خارج از وطنش رفته که شک دارد به مسافت شرعی می رسد یا نه، آیا نمازش را تمام بخواند یا شکسته و آیا لازم است که تحقیق نموده و مقدار مسافت را به دست آورده یا از دیگران بپرسد؟

 

جواب: اگر شک دارد که این مکان مخصوص به حدّ مسافت شرعی می رسد یا نه، باید نماز را تمام بخواند و می تواند احتیاط کرده و جمع بین تمام وشکسته بنماید و تحقیق برای به دست آوردن مسافت مذکور لازم نیست ، و در صورتی که می خواهد از دیگران بپرسد باید از دو نفر عادل یا یک نفر عادل یا از کسی که مورد وثوق و اطمینان است و ظن و گمان بر خلاف گفته او نیست، بپرسد. (منهاج 2/م 885 و886)

 

سؤال 282. اینجانب در هر هفته یک روز جهت تدریس به شهری با فاصله 100 کیلومتری میروم و به شهرم بر میگردم، تکلیف نماز و روزه من چگونه است؟

 

جواب: نماز شما قصر (شكسته) و روزه تان صحيح نيست. (استفتاء/10870) (منهاج 2/ قبل از م 910)

 

سؤال 283. کسی که به جهت شغلش به سفر می رود آیا نمازش تمام است یا شکسته؟

 

جواب: کسی که شغلش سفر است مثل راننده یا اقامتش در مکانی و شغل او (مثل تجارت، یا درس دادن یا درس خواندن، یا طبابت) در جائی دیگر است به طوری که یک روز در میان یا نیمی از ایام ماه یا 4 روز در هفته یا بیشتر به آنجا سفر می کند در صورتی که این شغل حداقل سه ماه استمرار داشته باشد نمازش در محل شغل او و در بین راه تمام است، ولی اگر بین یک ماه تا سه ماه شغلش به نحو مذکور استمرار داشته باشد احتیاط در جمع است و اگر کمتر از یک ماه باشد نمازش شکسته است. اما اگر 2 روز یا 3 روز در هفته به سفر می رود بنابر احتیاط واجب بین قصر وتمام جمع بنماید و اگر یک روز در هفته به سفر می رود نمازش شکسته است. در مساله مذکور هر جا نماز تمام است روزه صحیح و هر جا نماز شکسته است چنانچه قبل از ظهر به سفر می رود و تا پیش از ظهر باز نمی گردد روزه باطل می باشد و هر جا نماز باید بنابراحتیاط واجب جمع خوانده شود روزه نیز بنابراحتیاط واجب باید گرفته شود و قضاء آن نیز بعد از ماه مبارک به جا آورده شود. مقلدین معظم له در این احتیاط واجب می توانند به فالأعلم رجوع نمایند. (منهاج 2/م 915)

 

سؤال 284. کسی که شغلش سفر است در صورتی که سفری برود که مربوط به شغل او نیست آیا نمازش در آن سفر تمام است یا شکسته؟

جواب: کسی که شغلش مسافرت است اگر برای کار دیگری مانند زیارت یا حج مسافرت کند باید نماز را شکسته بخواند، ولی اگر مثلا راننده، اتومبیل خود را برای زیارت کرایه بدهد و در ضمن خودش هم زیارت کند باید نماز را تمام بخواند. (منهاج 2/م 912) (رساله/م 1316)

 

سؤال 285. کسی که در سال معین در بعضی از ماههای آن سال یا در بعضی از فصلهای آن سال شغلش سفر یا در سفر می باشد و هر روز به مسافرت می رود ولی در بقیه ماههای سال شغل او سفر نمی باشد، آیا نمازش تمام است؟

جواب: در فرض مذکور در صورتی که حداقل سه ماه این کار استمرار دارد در همان ماه هایی که شغلش سفر یا در سفر بوده نماز را تمام بخواند ولی در بقیه ماههای سال اگر اتفاقاً به سفر رفت باید نماز خود را شکسته بخواند. (استفتاء شفاهی) (منهاج 2/م 913) (رساله/م 1317)

 

سؤال 286. اينجانب دانشجوي قم و ساكن تهران هستم و مرتّب در حال رفت وآمد مي‌باشم در اين ترم هر هفته يك روز به قم ميروم آيا بايد همچنان نماز را كامل بخوانم يا خير ؟

جواب: در مفروض سؤال كه هفته اي يك روز ميرويد و بر مي گرديد نماز شكسته است. (استفتاء/11187) (منهاج 2/م 915)

 

سؤال 287. احتراماً دانشجوي دانشگاه كرج هستم كه به مدت يكسال و نيم هر هفته سه روز بايد از تهران به كرج بروم، تكليف روزه‌ی من چيست؟

 

جواب: در فرض مذکور در صورتي كه هفته‌اي دو یا سه روز مسافرت برويد احتياط واجب اين است كه در كرج و در مسير راه، بين نماز تمام و شكسته و همچنين بين روزه گرفتن در ماه مبارك رمضان و قضاي آن در بعد ماه مبارك جمع نمائيد. از آنجا كه معظم له در اين مسأله احتياط واجب فرموده اند ميتوانيد به فالأعلمي كه فتوي دارد رجوع نمائيد. (استفتاء/73) (منهاج 2/م 915)

 

سؤال 288. دانشجویی هفته‌ای 4 روز به محل دانشگاه سفر نموده و در آنجا خوابگاهی ندارد، آیا نمازش تمام و روزه‌هایش صحیح می‌باشد؟

جواب: در فرض سؤال در صورتی‌که حداقل سه ماه این کار استمرار داشته باشد هم در محل تحصیل و هم در بین راه، نمازش تمام و روزه‌اش صحیح است. (منهاج 2/م 915)

 

سؤال 289. کسی که شغل او سفر نیست و مقدمه سفر هم نیست در صورتی که به جهت زیارت (مثل جمکران رفتن) یا تفریح، یا درمان بیماری، سفرهای متعدد انجام دهد، آیا نمازش تمام است یا شکسته؟

جواب: در مفروض سؤال اگر سفر او مساوی حضورش در وطن یا کمتر از آن است نمازش شکسته است. و اگر سفر او بیشتر از حضورش در وطن باشد در صورتی که از اول چنین برنامه ای برای یک سال و بیشتر دارد، در سه ماه اول احتیاط واجب در جمع بین تمام و شکسته است و بعد از آن نمازش تمام است و می تواند روزه بگیرد. و اگر برنامه او برای یک ماه و نیم و کمتر است نمازش شکسته است و اگر برنامه اش بیش از یک ماه و نیم و کمتر از یک سال می باشد بنابر احتیاط وجوبی جمع بخواند و همچنین اگر از اول برنامه منظمی ندارد تا قبل از یک ماه اول شکسته و از یک ماه تا یک سال احتیاط در جمع است. (منهاج 2/م 916)

 

سؤال 290. ما گاهی وقتها در سال به روستایی میرویم که 65 کیلومتر (یک ساعت) از شهرمان فاصله دارد و آنجا وطن پدر و مادرم حساب می‌شود و نماز آن ها کامل است، با توجه به اینکه من متولد شهر خودمان هستم و اینجا بزرگ شده‌ام نه در روستا و تحت سرپرستی پدرم هستم باید آنجا نمازم را کامل بخوانم یا شکسته؟

جواب: تا وقتي آنجا را براي زندگي انتخاب نكرديد و هنوز مستقل نشده‌اید بنابر احتیاط واجب هم تمام و هم شکسته است. (رساله/م 1337) (استفتاء/3166) (منهاج 2/ قبل م 924)

 

سؤال 291. منظور از اعراض از وطن چیست؟ آیا کسی که در جایی به دنیا آمده و اکنون در جای دیگری زندگی میکند و سالی دو یا سه بارجهت دیدار با مادر و بستگان به زادگاه خود مسافرت میکند و هر بار کمتر از ده روز اقامت دارد نمازش شکسته است یا کامل؟

جواب: منظور از اعراض از وطن اين است كه از اقامت و زندگى در آنجا صرف نظر كرده باشد، محلى را كه انسان براى اقامت و زندگى خود اختيار كرده وطن اوست ولى اگر در آنجا به دنيا آمده و وطن پدر و مادرش باشد اختيار كردن براى زندگى معتبر نيست بلكه تا اعراض نكرده وطن اوست بنابر اين اگر از اقامت و زندگى در آنجا صرف نظر كند ديگر حكم وطن بر آن جارى نيست. (استفتاء/13463) (منهاج 2/ قبل م 924 با حاشیه 574) (رساله/م 1342 و 1337)

 

سؤال 292. نظر آقا راجع به نماز در وطن اصلی که حدود 8 سال نیز آنجا زندگی کرده چیست؟ ضمناً محل زندگی فعلی بنده حدود 17 سال است که تهران می‌باشد؟

جواب: اگر از وطن اصلی اعراض نکرده اید نماز شما در آنجا تمام است. (استفتاء/16924) (رساله/م 1337)

 

سؤال 293. بنده و پدرم ساکن تهران هستیم ولی پدرم در محل زندگی سابق خود یعنی یکی از روستاهای ساوه مقداری زمین دارد که هر سال حدود 6 ماه در آنجا زندگی می‌کند و بنده هم در این چند ماه هر هفته به دیدار آنها می‌روم، آیا آن محل را می‌توانم به عنوان وطن دوم انتخاب کنم و نمازم در آنجا تمام بخوانم و ماه رمضان هم روزه بگیرم؟

جواب: اگر آن محل محل تولد یا وطن پدر یا مادرتان بوده و شما قبل از بلوغتان در آن به مقداری که وطن عرفی شما شده باشد زندگی می‌کرده‌اید و بعد از انتقال به تهران از آن محل اعراض نکرده‌اید هنوز آن محل وطن شما بوده و هر وقت به آنجا بروید نمازتان تمام است و باید روزه بگیرید ولی اگر چنین نبوده و بخواهید از این پس آنجا را وطن خود قرار دهید بمجرد یک روز در هفته در طول مدت شش ماه یا بمجرد رفتن ماه رمضان وطن شما نمی‌شود. (استفتاء/16001) (منهاج 2/م 925 و 927)

 

سؤال 294. آیا در محلهایی که وطن من محسوب میشود و نماز من کامل است آیا نماز همسر اینجانب تمام و روزة ایشان نیز صحیح است؟

جواب: در جايي كه شما در آنجا قصد توطن داريد و او هم به تبع شما در آنجا زندگي مي كند وطن او محسوب مي شود و اما در جايي كه وطن شما بوده و فعلا در آنجا با او زندگي نمي‌كنيد وطن او محسوب نمي‌شود. (استفتاء/11183) (منهاج 2/م 927)

 

سؤال 295. دانشجوئی که هر هفته چهار روز یا بیشتر را در محل تحصیل سپری کرده و دو روز را در وطن خود می باشد آیا برای اینکه نمازش تمام و روزه اش صحیح باشد لازم است قصد ده روز نماید؟

جواب: در صورتی که حداقل دو سال در آن مکان مقر دارد ، در دو ماه اول بنابراحتیاط واجب وظیفه او جمع است (یعنی بنابراحتیاط واجب بین نماز تمام و شکسته و روزه و قضای آن جمع نماید) و بعد از دو ماه مقر صدق نموده و نماز را تمام خوانده و روزه او صحیح است و در بین راه وظیفه او جمع است و در صورتی که بین شش ماه تا زیر دو سال در آنجا مستقر شده، صدق مقر محل اشکال است و در صورتی که کمتر از شش ماه در آنجا مستقر بوده، حکم مقر ندارد. البته در مورد عدم صدق مقر در صورتی‌که سه ماه به این امر اشتغال داشته باشد از باب کسی که شغلش در سفر می باشد نماز او در مکان مذکور و در بین راه تمام و روزه اش صحیح می باشد. و همچنین در صورت شک در صدق مقر، در فرض این‌که حداقل در سه ماه به این امر اشتغال داشته باشد (از جهت تردید بین دو عنوان صدق مقر یا صدق عنوان کسی‌که شغلش در سفر است) نماز او در مکان مذکور تمام است ولی در بین راه بنابر احتیاط واجب نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند. (استفتاء/30) (منهاج 2/م 929)

 

سؤال 296. اینجانب سه سال است که دانشجوی مشهد می‌باشم. به طور معمول هر دو هفته به شهرستان می‌روم اگر قصد کردم یک هفته در محل تحصیل بمانم نماز من چگونه است؟

جواب: تا وقتی مشغول تحصیل در مشهد هستید در فرض سؤال، آنجا برای شما حکم وطن دارد و اگر چه هر هفته به شهرستان خود بروید نمازتان تمام است و همچنین در ایام تحصیل مثل تابستان که یکی دو روز آنجا می‌روید، نماز شما تمام است. (المسائل الشرعیة با فتاوی معظم له م46-45) (استفتاأ/17995) (منهاج 2/م 929)

 

سؤال 297. بنده دانشجو هستم و برای تحصیل در دانشگاه از شهر خود به کاشان می‌روم و دانشگاه هر ترم به من خوابگاه مي‌دهد و به همین جهت بيش از 10روز و گاهي كمتر از 10روز در شهر كاشان توقف دارم الان سه ترم از تحصيل بنده در كاشان مي‌گذرد، آيا اكنون به عنوان وطن دوم مي‌توانم نمازهايم را كامل بخوانم البته تا به حال جمع مي‌خواندم تكليف من در زمان‌هايي كه 2-3روز به كاشان می‌روم و برمي‌گردم چيست نمازهاي من كامل است؟

جواب: در فرض سؤال در صورتی که تحصیل شما در کاشان دو سال یا بیشتر باشد، اگر حداقل 16 روز در هر ماه در کاشان (در خوابگاه) میمانید اگر چه کاشان وطن شما نیست ولی حکم وطن را برای شما دارد و تا زمانی که به همین منوال در آنجا هستید نمازتان تمام و روزه شما صحیح است. (استفتاء/686) (منهاج 2/م 929)

 

سؤال 298. بنده سال گذشته به تهران آمده و قصد داشتم به جهت شغلم مدت طولانی در تهران بمانم ولی الآن منصرف شده ام ولی ممکن است در صورتی که در شرکتی استخدام شوم سال دیگر در تهران بمانم آیا نمازم در تهران تمام است؟

جواب: اگر از ابتدا بنا داشته اید که لا اقل دو سال در تهران بمانید، تا وقتی در تهران هستید نمازهای شما تمام است. (استفتاء/275) (منهاج 2/م 929)

 

سؤال 299. اگر به مدت چند ماه در شهری مستقر شود آیا آن شهر برای او در حکم وطن است؟

جواب: در صورتی که کمتر از 6 ماه در آنجا مستقر شود، آنجا نه وطن اوست و نه در حکم وطن، ولی اگر بین 6 ماه تا دو سال در آنجا مستقر شود صدق مقر برای او محل اشکال است و اگر دو سال یا بیشتر و در بیش از نیمی از ایام ماه در آنجا مستقر باشد ، آنجا در حکم وطن اوست. البته در مورد عدم صدق مقر، در بسیاری از موارد از باب کسی که شغلش سفر (مثل راننده) یا شغلش در سفر (مثل دانشجو و سرباز) می باشد ، نماز او تمام و روزه اش صحیح است که باید جهت اطلاع بر احکام آن به مسائل مربوطه رجوع نماید. (استفتاء شفاهی) (منهاج 2/م 929)

 

سؤال 300. بنده براي خدمت سربازي به شهري ميروم و آخر هفته يك يا دو روز به وطن خود باز ميگردم. حكم نماز و روزه بنده چگونه است؟

جواب: در صورتی که حداقل دو سال در آن مکان مقر دارد ، در دو ماه اول بنابراحتیاط واجب وظیفه او جمع است (یعنی بنابراحتیاط واجب بین نماز تمام و شکسته و روزه و قضای آن جمع نماید) و بعد از دو ماه مقر صدق نموده و نماز را تمام خوانده و روزه او صحیح است و در بین راه وظیفه او جمع است و در صورتی که بین شش ماه تا زیر دو سال در آنجا مستقر شده، صدق مقر محل اشکال است و در صورتی که کمتر از شش ماه در آنجا مستقر بوده، حکم مقر ندارد. البته در مورد عدم صدق مقر در صورتی‌که سه ماه به این امر اشتغال داشته باشد از باب کسی که شغلش در سفر می باشد نماز او در مکان مذکور و در بین راه تمام و روزه اش صحیح می باشد. و همچنین در صورت شک در صدق مقر، در فرض این‌که حداقل در سه ماه به این امر اشتغال داشته باشد (از جهت تردید بین دو عنوان صدق مقر یا صدق عنوان کسی‌که شغلش در سفر است) نماز او در مکان مذکور تمام است ولی در بین راه بنابر احتیاط واجب نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند. .(استفتاء/14346) (منهاج 2/929)

سؤال 301. کسی که قصد 10 روز اقامت در تهران را دارد آیا بین این 10 روز میتواند به شهری برود و اگر از ابتدای 10 روز قصد رفتن به کمتر از مسافت شرعی و بیشتر از حدّ ترخص را نداشته باشد و اتفاقا به چنین جایی برود آیا مخلّ به قصد 10 روز اوست؟ واگر ازابتدای قصد 10 روز نیت رفتن به کمتر از مسافت شرعی را داشته باشد چه طور؟ در طی 10 روز چند بار میتواند این کار را انجام دهد؟

جواب: پس از ده روز رفتن به‌ آن دو جا مانعی ندارد و به قصد اقامه‌ی ده روز او ضرر نمی‌زند و نیز اگر از اول قصد خارج شدن به اطراف ( کمتر از مسافت شرعی) را نداشته باشد و پس از خواندن یک نماز چهار رکعتی تصمیم بگیرد به اطراف (کمتر از مسافت شرعی) برود به اقامه ده روز او لطمه ای نمی‌خورد و اگر از اول قصد خارج شدن (به کمتر از مسافت شرعی) را دارد باید مجموع مدت رفت و برگشتش در هر شبانه روز بیش از دو ساعت نباشد و اگر بیشتر از یک یا دو ساعت باشد به احتیاط واجب نماز را جمع بخواند و اگر از اول قصد کند که تمام شب یا روز را به اطراف برود نماز او قصر است. (استفتاء/17870) (منهاج 2/م 930)

 

سؤال 302. زمان خواندن نماز غفیله بعد از نماز مغرب تا چه موقعی است؟ و اگر در نماز غفیله تأخیر شود، اولویت با نماز نافله مغرب است یا نماز غفیله؟

جواب: نماز غفیله از نمازهای مستحبی مشهور است که بین نماز مغرب و عشاء خوانده می شود و جائز است دو رکعت از نافله مغرب را بصورت نماز غفیله آورد و این عمل از تداخل دو مستحب می شود و بنابراین وقت نافله نماز مغرب مراعات شود و وقت نافله نماز مغرب بعد از تمام شدن نماز مغرب است و تا آخر وقت نماز مغرب امتداد دارد و احتیاط مستحب آن است که تا سرخی طرف مغرب که بعد از غروب آفتاب پیدا می شود از بین نرفته بخواند ، و اگر بعد از زوال آن خواند نیت ادا و قضا نکند. (استفتاء/11271) (منهاج 2/م 969)