فتاوای آیت الله العظمی گلپایگانی (قدس سره)

سؤال- - شخصى قناتى را احداث نموده كه آب آن روى زمين لم يزرع و صحرا وارد مىشود چند نفر كه جاهل به مسأله مساقات بودند جهت نصفه كارى آمدند پيش صاحب قنات كه آن هم يا جاهل به مسئله بود يا كتمان نمود و ضمنا مالك قنات، در آن زمين هيچ گونه تصرفى نكرده كه شرعا باعث مالك بودن او بشود و بين صاحب قنات و عاملين، قرار بر اين شد كه تعمير زمين واحياء آن و غرس اشجار و سقايت آنها تماما به عهده عاملين باشد و كليه ثمرات ارضى حتى اشجار و ثمرات آنها مطلقا بينهما بالمناصفه تقسيم شود، آيا با اين قرارداد باطل با تراضى طرفين صاحب قنات مستحق محصولات است يا بايد اجرة المثل چنين قناتى كه در آن محل وبلد باشد بگيرد و آيا مالك آب از آن زمين كه هيچ گونه تصرف شرعى مالكانه نكرده مالك مىشود يا نه؟

جواب: در صورتى كه مقصود مالك قنات از حفر آن و قرارداد با عاملين، احياء زمين باشد زمين را مالك مىشود و اما منافع آن آنچه قرارداد مشروع باشد مثل مزارعه مالك نصف آن نيز هست و آنچه شرعا باطل است مثل مغارسه اگر اصل اشجار از خود مالك باشد تماما ملك مالك است و عامل مستحق اجرة المثل عمل و كار مىباشد و اگر از عاملين باشد اشجار و منافع آنها ملك عاملين است و مالك استحقاق اجرة المثل زمين و آب را دارد.