العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > مجسمه سازی:
فتاوای آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله)
سؤال1054- در حال حاضر نقاشی و مجسمه‌سازی چه حکمی دارد؟ خصوصاً ساختن مجسمه و کشیدن شمایل معصومین، نگهداری آنها در موزه‌ها (به عنوان آثار هنری) و منازل (به عنوان دکور) چگونه است؟
جواب: ساختن مجسمه ذی روح مطلقاً جایز نیست و کشیدن صورت ذوات ارواح نیز خلاف احتیاط است اگر چه جواز آن بعید نیست امّا کشیدن شمائل حضرات معصومین (ع) بر حسب اختلاف سلیقه‌ها و بلکه عقائد و آراء چون موجب ارائه ذهنیت‌های گوناگون و معارض با یکدیگر و خلاف واقع از آن بزرگواران میشود و شناخت صحیح از آنها را که فقط با مطالعه در سیره صحیح ایشان حاصل میشود مخدوش می‌نماید و در مواردی هم هتک و خلاف احترام است بنظر حقیر باید ترک شود و نگهداری از آنها بعنوان اثر هنری و یا دکور و تشویق از کسانی که این نقشها را می‌کشند و ترویج از آن راجح نیست و خلاف محافظت از حریم مقدسات بلکه عقائد است. و اللّه العالم.
سؤال1055- آیا حکم ساختن عروسکهای اسباب بازی و نمایشی برای بچه‌ها همان حکم مجسمه است؟
جواب: خلاف احتیاط است.
س 1056- نقاشی کردن صورت شخصیت‌های اسلامی معاصر و مراجع معظم (ایدهم اللّه تعالی) جهت تبلیغات اسلامی به چه صورت است؟
جواب: مکروه است.
سؤال1057- آیا بین مجسمه‌های نیم‌تنه و ناقص با مجسمه‌های تمام قد و کامل فرقی از نظر حکم شرعی قائلید یا خیر؟ و تصاویر فرشته و جن به صورت مجسمه و به صورت منقوش دارای چه حکمی است؟
جواب: اگر مجسمه بعض بدن باشد اشکال ندارد. ولی مجسمه کامل بدن در حالت مثلًا نشسته یا نیم‌رخ حکم مجسمه تمام قد را دارد و ساختن آن حرام است و در حرمت ساختن مجسمه و اخذ اجرت فرقی بین صورت فرشته و جنّ و آدمی نیست و امّا نقش آنها جوازش بعید نیست اگر چه احتیاط در ترک آن است. و الله العالم.
سؤال1058- ساختن مجسمه ناقص انسان یا حیوان، بعنوان اثر هنری، چه حکمی دارد؟
جواب: اگر مشتمل بر سر و صورت و سینه باشد که از اعضای رئیسه بدن میباشد اشکال دارد ولی ساختن مجسمه دست و پا یا سر و صورت تنها اشکال ندارد.
سؤال1059- ساختن مجسمه کامل انسان یا حیوان با امعاء و احشاء داخلی، جهت استفاده آموزشی در مراکز آموزشی چه حکمی دارد؟
جواب: اگر بصورت قطعات متعدده باشد مثل اینکه مجسمه سر و گردن تنها و یا مجسمه شکم و امعاء و احشاء تنها دست‌ها و پاها تنها که هر سه قسمت در یک مجموعه بصورت انسان کامل به هم وصل نشود اشکال ندارد.
سؤال1060- نقاشی انسان یا حیوان به عنوان اثری هنری یا در کتب علمی یا تابلوهای آموزشی چه حکمی دارد؟
جواب: نقاشی انسان یا حیوان که اشکال ندارد.
سؤال1061- خریدوفروش مجسمه یا نقاشی، بعنوان آثار هنری، چه حکمی دارد؟
جواب: نسبت به نقاشی اشکال ندارد و نسبت به مجسمه ذی روح احتیاط در ترک است.
سؤال1062- آموزش مجسمه‌سازی و نقاشی چه حکمی دارد؟
جواب: آموزش نقاشی اشکال ندارد ولی آموزش مجسمه‌سازی ذی روح حرام است.
سؤال1063- حکم سازنده مجسمه، مسلمان و غیر مسلمان، چیست؟
جواب: سازنده مجسمه ذی روح مرتکب فعل حرام میشود و باید توبه کند.
سؤال1064- ساختن مجسمه یا نقاشی برای معابد غیر مسلمین چه حکمی دارد؟
جواب: حرام است.
سؤال1065- عده‌ای مردم از شهرستان ما (مبارکپور اعظم گومه هند) کار بافندگی انجام میدهند و بر روی آن پارچه بوسیله زری نقش و نگار و با عکس حیوانی یا انسانی می‌بافند پس حکم بافتن و هر نقش و نگار و بالخصوص حکم بافتن عکس حیوانی یا انسانی از نظر حکم شرعی چیست؟
جواب: در فرض سؤال، اگر نقاشی باشد جایز است هر چند نقاشی انسان و حیوان کراهت دارد ولی اگر مجسمه باشد حرام است.
سؤال1066- احتراماً به استحضار می‌رساند: ما تعدادی از نقاشان و هنرمندان رشته‌های مختلف تجسمی هستیم که مایلیم از قصص و داستانهای اسلامی بعنوان موضوع کار در تابلوهایمان استفاده کنیم با توجه به سبکها و تکنیکهای مختلفی که هنرهای تجسمی از آنها بهره می‌برد و تنوعی که به لحاظ روحیات هنرمندان در برخورد با موضوعات مختلف فوق الذکر وجود دارد، استدعا داریم تکلیف ما را به لحاظ شرعی روشن بفرمائید که آیا مجاز هستیم از راه داستانهای قرآنی برای آفرینشهای تجسمی استفاده کنیم یا خیر؟ و اگر مجاز هستیم، آیا این اجازه مشروط است؟
جواب: در مورد سؤال، نسبت به ذوات ارواح چنانچه بصورت مجسمه باشد جائز نیست، تذکراً نظر هنرمندان متعهّد و عزیزمان را به این نکته جلب می‌نمایم که دین مبین اسلام در ارائه کلّ استعدادات انسانی و استفاده از آنها ارشادات و هدایتهائی دارد که با پیروی هنرمندان مسلمان از این راهنمائی‌ها هنر اسلامی بشکل خاص و ممتاز خود در آمد، و هنرها در آن رشته‌ها که مجاز است شکوفا و پیشرفت کرد لذا رشته مجسمه‌سازی که در جوامع دیگر مثل بت‌پرستان که هنوز پیکرهائی را میسازند و آنها را پرستش مینمایند در جوامع اسلامی متروک شد و در عوض در رشته‌های دیگر هنرمندان مسلمان اعمّ از ایرانی و غیر ایرانی ترقی و تکامل چشم‌گیر پیدا کرد و در عصر حاضر یکی از باجاذبه‌ترین مظاهر تمدّن اسلامی که جلب نظر بیگانگان را می‌نماید و برای دیدن آنها و مطالعه در آنها به کشورهای مسلمان سفر می‌کنند همین هنرهای ظریف و زیبای اسلامی است که حتی کشوری مثل اسپانیا که فعلًا اسلامی نیست بمناسبت سوابق تمدن اسلامی در آنجا و وجود بقایای آثار مهم هنرهای مسلمانان میلیاردها درآمد دارد و با اینکه بیشترین آثار بزرگ را از روی تعصب محو و تخریب نمودند، اخیراً در دوره طاغوت بتقلید از غربیها برای ساختن پیکره‌ها در میادین و بعض اماکن گرایشی به مجسمه‌سازی پیدا شد وبرنامه‌هائی در برابر این پیکره‌ها که جلوه بشرپرستی داشت انجام می‌شد که از برکت پیروزی انقلاب اسلامی همه از بین رفت و امید این است که این رسم غیر اسلامی و نصب پیکره‌ها در میادین و اماکن به هر عنوان که باشد در این کشور اسلامی تجدید نشود و با همت هنرمندان مؤمن و آگاه در همان رشته‌هائی که هنر اسلامی تبلور و تجلّی داشت در جمهوری اسلامی بیشتر و کاملتر ظاهر شود.
سؤال1067- لطفاً نظر مبارک را نسبت به ساختن مجسمه و خریدوفروش آن و بخصوص نصب آن در میادین و مراکز شهرها، بیان فرمائید.
اگر هدف از نصب مجسمه تجلیل از مقام علمی و سیاسی افراد باشد چه حکمی دارد؟
جواب: ساختن مجسمه ذی روح از انسان و غیر انسان و شغل و کسب مجسمه‌سازی و گرفتن اجرت برای ساختن آن حرام است و نصب آن در میادین و مراکز دیگر خلاف شئون و شخصیت اسلامی جامعه و سیره مسلمین است. و اللّه العالم.
سؤال1068- ساختن مجسمه‌های پلاستیکی که فعلًا دایر است مانند مجسمه اسب، گوسفند و سگ و مانند اینها چه صورتی دارد و خریدوفروش آنها چه حکمی؟
جواب: ساختن مجسمه ذی روح جائز نیست ولی خریدوفروش آن اشکالی ندارد.
