فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)

١ – استفاده از محتویات ظرف غصبی

سؤال:اگر ظرفی غصبی باشد استفاده از ماده ی داخل آن(آب ، نفت ، غذا)چه حکمی دارد؟

جواب: تصرفات مزبور جایز نیست مگر این مقدار که قصد داشته باشد آن را در ظرف مباح دیگری خالی کند.

٢ – تشکیل جلسات قرآن در محل غصبی

سؤال:تشکیل جلسات قرآن، در مکان غصبى چه صورتى دارد؟

جواب: حرام است.

٣ – تردید صاحب مال غصبی بین چند نفر

سؤال:من مبلغ 700 تومان را غصب نموده ام و حال که می خواهم پس دهم بین 2 یا 3 نفر در صاحب بودن مال مرددم، آیا باید این پول را به هر 2 یا 3 نفر بدهم و هر2 یا 3 نفر را راضی کنم یا لازم نیست؟

جواب: باید همه را راضی کنید.

٤ – غصب مال هندو و بت پرست

سؤال:آیا می شود مال هندو یا بت پرست یا کافر را غصب نمود؟

جواب: در صورتیکه کافر حربی نباشد جایز نیست.

٥ – محصول درختی که از دانه غصبی رشد کرده

سؤال:فردى با غصب چند هسته، یا دانه، یا بذر از دیگرى آن را در ملکش کاشته، و آب داده، و پس از پرورش تبدیل به درخت کرده است. لطفاً بفرمایید که درخت ها و محصول آن متعلّق به کیست؟ آیا غاصب فقط قیمت دانه ها را بدهکار است؟

جواب: او باید قیمت بذر را به صاحبش بپردازد; ولى زراعت و درخت مال اوست.

٦ – گیاهانی که بذر آن را باد به زمین مجاور آورده

سؤال:سیل، یا باد، بذر متعلّق به فردى را به زمین شخص دیگرى برده، و در آن جا روئیده است. گیاه روییده شده و ثمره آن متعلّق به چه کسى است؟

جواب: گیاه مذکور متعلّق به صاحب بذر است; ولى باید مال الاجاره زمین را به صاحب زمین بپردازد.

٧ – مالکیت درختی که از شاخه یا قلمه غصبی به وجود آمده

سؤال:فردى قلمه، یا شاخه، یا ریشه اى از درخت غیر را غصب نموده، و در ملک خود مى کارد. در صورتى که رشد کند و تبدیل به درخت شود، چه کسى مالک آن درخت و میوه اش مى باشد؟

جواب: مالک آن صاحب درخت و قلمه است; مگر این که صاحب قلمه رضایت داشته باشد.

٨ – پیوند زدن شاخه غصبی به درخت خود

سؤال:اگر فردى، شاخه اى غصبى را به درخت خود پیوند زند، مالک میوه آن درخت، که از این شاخه پیوندى غصبى به دست مى آید چه کسى است؟

جواب: باید قیمت آن شاخه را به صاحبش برگرداند; و ثمره تعلّق به صاحب درخت دارد.

٩ – رفت و آمد طلاب در اتاق های یکدیگر بدون اجازه

سؤال:هر یک از اطاقهاى مدارس علمیّه به یک طلبه اختصاص داده شده است. بعضى از طلاّب علوم دینى هر وقت دلشان خواست وارد اتاق دیگرى شده، و به استراحت یا مطالعه مى پردازند. آیا کسى که اتاقى به او مى دهند، حق دارد دیگرى را راه ندهد؟ آنها مى گویند: «اتاق و مدرسه مال امام زمان(علیه السلام) است، و هر طلبه اى مى تواند از آن استفاده کند،» آیا این سخن صحیح است؟

جواب: اتاقى که طبق مقرّرات به طلبه اى داده مى شود، دیگران حق ندارند بدون اجازه او داخل شوند، و از این نظر حکم خانه او را دارد.

١٠ – خلع ید غاصب از ملک مشاع

سؤال:با توجّه به این که هر یک از مالکان ملک مشاع، در جاى جاى آن ملک سهم مالکانه دارند، در مواردى که تمام ملک مشاع مورد غصب قرار گرفته باشد، آیا هر یک از مالکان آن ملک مى توانند به طور جداگانه نسبت به خلع ید غاصب از تمام ملک مشاع اقدام نمایند؟

جواب: آرى مى توانند.

١٢ – استفاده از منازل سازمانی بر خلاف آئین نامه

سؤال:با توجه به اینکه استفاده از منازل سازمانی آیین نامه دارد و کارمندان می بایست برابر آن آیین نامه از منازل دولتی استفاده نمایند دیده می شود برخی همکاران منزل شخصی خود را اجاره داده و برخلاف آیین نامه و صرفا با جلب نظر مدیر از منازل سازمانی استفاده میکنند. درحالیکه همزمان کارمندان فاقد زمین و خانه با اجاره های بالا و مشکلات معیشتی در خانه های استیجاری زندگی میکنند. لطفا بفرمایید از لحاظ شرعی دینی بر گردن مدیر است یا نه و دوم اینگونه تصاحب غصب است یا خیر و همکاران خاطی با توجه به اینکه واجباتی نظیر نماز در این منازل بجا می آورند چه وضعی دارند؟ از عنایت حضرتعالی سپاسگزاریم.

جواب: هرگاه این ها بر خلاف مقررات آن ساختمان ها باشد جایز نیست و غصب محسوب می شود .

١٣ – برداشتن اشیاء جزئی از هتلها

سؤال:آیا برداشتن برخی چیزها از هتل ها (مثل خودکار، شامپو و صابون و...) اشکال دارد؟

جواب: جائز نیست مگر آنکه معمول این باشد که به هر مسافر خودکار و صابون و ... مخصوص به خود بدهند.

١٤ – استفاده از اموال غصبی پدر

سؤال:شخصى مى داند پدرش ملکى را غصب کرده است، آیا مى تواند از آن استفاده کند؟

جواب: نمى تواند، بلکه باید اگر صاحب آن را مى شناسد به او بدهد و اگر نمى شناسد حکم مجهول المالک را دارد.

١٥ – پرداخت مال الاجاره برای مدت غصب

سؤال:آیا غاصب علاوه بر خلع ید از مالى که غصب کرده است وظیفه دیگرى نیز نسبت به صاحب مال دارد؟

جواب: غاصب موظّف است مال الاجاره آن را نیز در مدّت غصب طبق نظر اهل خبره بپردازد.

١٦ – دریافت هزینه های احقاق حق

سؤال:آیا انسان مى تواند هزینه هایى را که براى به دست آوردن حق خود خرج کرده از غاصب بگیرد؟

جواب: احتیاط آن است که نگیرد، مگر این که هزینه زیادى را متحمّل شده باشد.

١٧ – تلاوت از روی قرآن غصبی

سؤال:اگر کسى قرآنى را بدون رضایت صاحب آن تصرّف نموده باشد آیا در صورت تلاوت آن ثوابى بر قرائت او مترتّب مى شود؟

جواب: مشکل است.