فتاوای آیت الله العظمی بهجت (قدس سره)

مراد از ردّ مظالم

سؤال1112. ردّ مظالم چيست؟ آيامى  توان آن را به حساب كميته امداد، هلال احمر يا خزانه  ى دولت واريز نمود؟

جواب: آن چه در ذمّه  ى انسان، از اموالى باشد كه نمى  تواند به صاحبانش برساند، صدقه آن ها با تشخيص مكلّف و مسؤوليّت او انجام داده مى  شود.

نحوه محاسبه ردّ مظالم

سؤال1113. اگر انسان بخواهد از طرف خود يا ديگرى ردّ مظالم بدهد، آيا بايد قيمت روز را محاسبه كند يا قيمت وقت تلف را ملاك قرار دهد؟

جواب: در مابه التفاوت قيمت احتياطا با حاكم شرع بايد مصالحه كند.

چگونگى ادا كردن حق النّاس

سؤال1114. چگونه مى  توان حق النّاس را ادا كرد؟

جواب: تا ممكن است، بايد صاحبان حق را پيدا كند كه حق آن ها را به خودشان يا ورثه  شان برساند و در غير اين صورت از طرف آن ها ردّ مظالم دهد، با اجازه  ى از حاكم شرع، على الاحوط.

مطالعه نمودن مجلّه و كتاب بدون اذن مالك

سؤال1115. دخترى در زمان كودكى بر اثر علاقه  ى شديد به مطالعه و عدم امكان مالى، مجلّه  اى را از يك مجلّه  فروشى بدون اجازه  ى صاحب آن برمى  داشت و به منزل مى  برد و پس از مطالعه دوباره به جايش برمى  گرداند. اكنون از آن عمل پشيمان است و قصد دارد مجلّه  فروش را راضى كند ولى پيدا كردن او موجب عسر و حرج مى  باشد و در آن مجلّه  فروشى جوانان ديگرى هم هستند و نمى  خواهد با آن ها روبرو شود، اكنون اگر مبالغى پول به عنوان صدقه به نيّت شخص مزبور بپردازد، كفايت مى  كند؟

جواب: بايد به عنوان ردّ مظالم، مقدار اجرة المثل استفاده  ى از آن را با اجازه  ى حاكم شرع صدقه دهد بنابر احتياط واجب.

كفش هاى به جا مانده در زيارتگاه  ها

سؤال1116. در بعضى از زيارتگاه  ها، تعداد زيادى كفش گمشده موجود است، حكم اين كفش ها را بيان فرماييد.

جواب: بر وجه مشترك بين لقطه و مجهول المالك رفتار شود.

اجناس و وسايلى كه در سرزمين هاى غير اسلامى يافت شود

سؤال1117. وسايل قيمتى كه در سرزمين هاى غير اسلامى پيدا مى  شوند، چه حكمى دارند؟

جواب: اگر احتمال عقلايى ندهد كه براى مسلمان يا كسى كه اسلام مال او را محترم مى  داند است، حلال و مباح است.

وسايلى كه در مدارس به جا مى  ماند

سؤال1118. تعدادى از وسايل طلاّب از قبيل دوچرخه، ميز و كتاب، باقى مانده است كه صاحبان آن ها معلوم نيستند و مدّت طولانى است كه بدون استفاده مى  باشند، به طورى كه در بعضى از آن ها احتمال فساد مى  باشد و مدرسه هم جهت يافتن صاحبان آن ها مدّتى اعلام كرده است. پس از اتمام اين مدّت استفاده  ى طلاّب از اين وسايل چگونه است و آيا براى استفاده، اجازه  ى از توليت مدرسه شرط است؛ با توجّه به اين كه از قوانين مدرسه اين است كه اگر تا مدّت دو سال طلاّب وسايل خود را از مدرسه انتقال ندهند، مدرسه حقّ تصرف در آن ها را دارد؟

جواب: اگر در مقرّرات مدرسه با صاحبان اموال تفاهم شده و رضايت داده  اند، مطابق مقرّرات مدرسه عمل كنند و در غير اين صورت، در فرض مسأله، حكم مجهول  المالك مترتّب است كه بايد از طرف صاحبان آن ها به فقير داده شود.

تصرّف در مجهول  المالك با اذن

سؤال1119. آيا مى  توان با اذن حاكم شرع در مال مجهول  المالك تصرّف نمود؟

جواب: آرى، مصرف مجهول  المالك، صدقه به فرد فقير است.

مخلوط شدن پول هاى بانك ها

سؤال1120. پولى كه در بانك ها به عنوان پس انداز گذاشته مى  شود، با پول هاى ديگر بانك كه مخلوط مى  شود، آيا عنوان مجهول  المالك را دارد؟

جواب: احتياطا از حاكم شرع اجازه بگيرند و اين اجازه به طور عام به مقلّدين داده شده است.

لزوم اذن براى پرداخت ردّ مظالم

سؤال1121. آيا اجازه براى پرداخت ردّ مظالم حتما بايد از مرجع تقليد، يعنى مرجع اعلم هر زمان باشد يا مى  توان از مجتهد ديگرى غير از مرجع تقليد اجازه گرفت؟

جواب: در اجازه دهنده، اجتهاد و عادل بودن لازم است و در صرف كننده، مطابقت مصرف با تقليد صحيح لازم است.

صرف ردّ مظالم در پل سازى

سؤال1122. آيا ردّ مظالم را مى  توان در راه  هاى خير و عام  المنفعه ـ مانند پل سازى و... ـ صرف نمود؟

جواب: مى  توان ولى احتياطا بايد از حاكم شرع اجازه بگيرد.

بدهكارى قبل از بلوغ

سؤال1123. در سن 13ـ14 سالگى مقدار كمى بدهكارى بر ذمّه  ى من قرار گرفت، با توجّه به اين كه صاحبان اموال را نمى  شناسم، چگونه مى  توانم جبران كنم؟

جواب: اگر مأيوس از شناسايى آنان هستيد مجازيد به قصد وظيفه، به فقرا صدقه دهيد با اجازه  ى حاكم شرع بنابر احتياط واجب، و بعد اگر صاحبان اصلى پيدا شدند، اگر راضى به صدقه شدند كه ذمه  ى شما برى شده است، و اگر راضى به صدقه نشدند، بايد پول آن ها را پرداخت نماييد.

قرض  الحسنه منحل شده

سؤال1124. صندوق قرض  الحسنه اى بين چند نفر داير بود. هر يك از آن ها اگر پولى داشت، در آن جا مى  گذاشت تا در كارهاى خير از قبيل مجالس عزادارى و... صرف شود. بعضى از آن پول به عنوان قرض  الحسنه گرفته  اند و بعضى از مشتركين معلوم نيست كجا هستند و اكنون آن صندوق قرض  الحسنه، وجود خارجى ندارد و بعضى از آن افراد از دنيا رفته  اند. شخصى كه از آن صندوق قرض  الحسنه گرفته بود نمى  داند به كجا پس بدهد، در حالى  كه خودش هم در آن جا پول داشته است. مرقوم فرماييد اين پول را كجا صرف كند؟

جواب: اگر اشخاصى كه در آن سهم دارند را مى  شناسد ـ هر چند ورثه  ى آن ها را ـ بايد راضى كند و اگر نمى  شناسد، به حاكم شرع مراجعه نمايد و نسبت به سهمى كه خودش در مجموع مال داشته در آن شركت دارد.

احتساب بده ى به جاى وجوه شرعى و مظالم عباد

سؤال1125. آيا بدهى مستحقّ را ـ چه زنده و چه مرده ـ مى  توان به جاى وجوه شرعى و مظالم عباد حساب كرد؟

جواب: مى  شود، لكن در ميّتى كه اموال او براى دين پس از كفن كافى باشد، همان مستحقّ ديّان است