العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > 26 ذی الحجه:
كشته شدن «عمربن خطاب» (23 ق)
عمر بن خطاب بن نفيل، مكنّي به ابو حفص،چهل سال پيش از هجرت، در مكه معظمه به دنيا آمد و پس از ظهور اسلام،درسال هاي قريب به هجرت، مسلمان شد و در زمره ياران پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) درآمد. وي، دخترش حفصه را به عقد ازدواج رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) درآورد و از طريق او، خود را به آن حضرت نزديك كرد.
وي بااين كه در واقعه غدير خم شاهد معرفي حضرت علي (علیه السلام) به جانشيني رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) بود و به همين جهت نخستين فردي بود كه با علي (علیه السلام) به ولايت بيعت كرد و به وي تبريك گفت،ولي پس از رحلت پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) مهمترين عنصر غصب خلافت از امير مؤمنان (علیه السلام) و انحراف آن به صحابه سالخورده اي چون ابوبكر بن ابي قحافه به شمار مي آمد و از اين راه ،زمينه دست يابي خويش به خلافت پس از مرگ ابوبكر را مهيا كرد.
به هر روي، وي به مدت ده سال و نيم برمسندخلافت اسلامي تكيه زدو در اين مدت به مناطق شام،مصر،عراق و ايران لشكر كشي نمود و فتوحاتي نصيب مسلمانان كرد و تغييراتي در زمام داري و تشكيل ادارات و ديوان ها به وجود آورد.تا اينكه در ذي حجّه سال 23 هجري قمري به دست فيروز ابولؤلؤي ايراني كشته شد.
ماجراي قتل وي از اين قراراست كه مغيرةبن شعبه، عامل عمربن خطاب دركوفه،به هنگام باز گشت به مدينه منوره،يكي از اسيران ايراني نژادبه نام فيروز و مكني به ابو لؤلؤ راكه فردي كاردان و توانمند بود به همراه خويش به مدينه برد ولي در آنجا به وي ستم مي كردو براي انجام كارهاي زياد و متحمّل كردن وظايف سنگين،وي راتحت فشار قرار مي داد.
فيروز در نزد عمربن خطاب از ستمگري و زور گويي مغيرة بن شعبه شكايت كرد،ولي عملاً ترتيب اثري داده نشد و مغيره به إعمال روش هاي غيرانساني خويش ادامه مي داد.فيروز بار ديگر در نزد عمر بن خطاب مغيره شكايت كرد و عمر به جاي دلجويي و يا پشتيباني از وي،از مغيره حمايت كرد و به فيروز گفت: با آن همه كارهايي كه از تو بر مي آيد،اين مقداري كه مغيره بر تو واجب كرده است چيز زيادي نيست. وانگهي من شنيده ام كه تو مي تواني آسياب بادي بسازي،اگر براي من چنين كاري انجام دهي به تو پاداش نيكو دهم و بگويم كه بر وظيفه ات بكاهند .
فيروز گفت:آري من مي توانم آسياب بادي بسازم و براي تو نيز آسيابي بسازم كه آوازه آن به شرق و غرب عالم برسد!
عمر بن خطاب ، به اطرا فيان خود گفت:اين غلام ايراني مرا با اين سخنانش تهديد كرده است.به همين لحاظ ،عمربن خطاب از سوي فيروز دلهره داشت و پيشاپيش وصيت كرد و أمر خلافت را بر عهده شش تن از معروف ترين صحابه پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) گذاشت.
سر انجام در بيست و هفتم و يا در بيست و ششم ذي حجّه،مورد هجوم متهورانه فيروز ابولؤلؤ قرار گرفت.
گويند ابو لؤلؤ سه ضربه و به روايتي شش ضربه كاري بر عمر وارد ساخت و از مسجد گريخت، چندين نفر در پي او دويدند كه دستگيرش كنند، نتوانستند و سيزده نفر از تعقيب كنندگان، به دست ابو لؤلؤ زخمي شده كه شش تن از آنان،جان باختند و سر آخر وي را دستگير كرده و پيش از آن كه اسيرش كنند،خودكشي كرد(1)و به قولي از دست آنان گريخت و به ايران آمد.
هم اكنون، در كاشان مقبره اي است كه منصوب به فيروز ابولؤ ايراني است .
به هر حال، عمر بن خطاب بر اثر آن ضربات، و فات يافت.
باز ماندگان عمر بن خطاب كه از كشته شدن وي به دست يك ايراني بسيار ناراحت و خشمگين بودند،بي مهابااتباع ايراني مقيم مدينه را مورد تاخت و تاز خويش قرار دادند.گويند عبيدالله پسر عمر بن خطاب در اين اقدام غير اسلامي و غير انساني،سه تن از ايراني نژاد را صرفاً به جرم رابطه و مراوه پيشين با فيروز ابولؤلؤ،دستگير و بدون اثبات هيچ جرم و گناهي آنان را كشت و اين سه تن عبارت بودند از:هرمزان،جفينه و دخترابولؤلؤ.(2)
پس از قتل عمربن خطاب،بنا به توصيه وي و يك جانبه گري هاي عبد الرحمن بن عوف،رئس شوراي شش نفره منصوب عمر ،خلافت به عثمان بن عفان رسيد و امام علي (علیه السلام) بار ديگر از دستيابي به خلافت اسلامي محروم ماند.
1- نك: الفتوح[ابن اعثم كوفي]،ص266؛ تاريخ ابن خلدون،ج1 ،ص539 ؛ بحار الانوار[علامه مجلسي]،ج13 ،ص 113و ج92،ص 529
2- حياة الامام الحسن بن علي (علیه السلام)،ج1،ص226
