خلع ابراهيم بن وليد از خلافت (127 هجری قمری)

ابراهيم بن وليد، پس از درگذشت برادرش يزيد بن وليد در ذی الحجه سال 126 قمرى بنا به سفارش برادرش به خلافت رسيد. در آن هنگام ميان پسرعموهاى بنى‌ اميه از تيره مروانيان بر سر تصاحب كرسى خلافت، رقابت و دشمنى سختى بود. هر كدام از آنان كه از توانايى و توانمندى بيشترى برخوردار بود، خود را براى تصاحب كرسى خلافت شايسته تر مى ديد و همين امر، موجب شورش و درگيرى هاى نظامى ميان آنان مى گرديد.

ابراهيم بن وليد كه ولى عهد برادرش يزيد بن وليد بود و پس از او به خلافت رسيد، رقيبان سختى چون مروان بن محمد داشت. به همين جهت خلافت وى از آغاز، از استحكام و اطمينان كاملى برخوردار نبود. مردم شام، وى را گاهي به خلافت و گاهى به امارت سلام مي‌دادند.

مروان بن محمد، معروف به مروان حمار و مروان جعدى كه در عصر خلافت يزيد بن وليد شورش كرده و به سوى شام هجوم آورده بود، با يزيد مصالحه كرد كه حكومت تمام سرزمين‌ هايى كه عبدالملك بن مروان، به پدرش محمد بن مروان سپرده بود، به او بسپارد. يزيد نيز سرزمين‌ هاى جزيره (مناطق ميان دجله و فرات)، ارمنستان، موصل و آذربايجان را به مروان سپرد.

مروان حمار كه از قدرت بالايى برخوردار بود، پس از درگذشت يزيد، خلافت برادرش ابراهيم را به رسميت نشناخت و براى سرنگونى وى از ارمنستان به سوى شام لشكركشى كرد.

سليمان بن هشام از سوى ابراهيم بن وليد با يكصد و بيست هزار سپاهى به نبرد با مروان حمار پرداخت و مروان تنها هشتاد هزار نيروى جنگى داشت. ميان دو طرف، جنگ سختى درگرفت. ولى سپاه مروان بر سپاه سليمان بن هشام پيروز شد و تعداد هفده هزار تن از آنان را كشته و به همين مقدار اسير گرفتند. باقيمانده سپاه سليمان بن هشام به سوى حران، مقر خلافت ابراهيم بن وليد عقب نشينى كردند.

سپاهيان مروان حمار بر تمامى شهرها و مناطق اسلامى تسلط پيدا كرده و بر آن ها، عاملانى از خود به حكومت گماشتند. مروان حمار، پيروزمندانه وارد دمشق شد و از مردم اين شهر براى خويش بيعت گرفت و ابراهيم بن وليد را پس از گذشت سه ماه از خلافتش، خلع كرد. سپس به حران رفت و ابراهيم بن وليد و سليمان بن هشام كه در حران بودند، از او امان خواستند. مروان به آنان امان داد و آن دو با مروان حمار بيعت كردند.

بدين ترتيب مروان بن محمد به عنوان آخرين خليفه امويان، بر خلافت دست يافت و رقيب خود را از كار بركنار كرد. ابراهيم بن وليد پس از واگذارى امر خلافت به مروان حمار در شام زندگى مى كرد. تا اين كه در سال 132 قمرى با شكست مروان حمار در برابر جنبش عباسیان و سقوط شهر دمشق، وى به همراه بسيارى از امويان بدست انقلابيون عباسى كشته شد و پرونده خلافت امويان بسته گرديد.^[۱]

1- نك: تاريخ دمشق (ابن عساكر)، ج 7، ص 246 و تاريخ ابن خلدون، ج 2، ص 180.

منابع:

سيد تقى واردى، روز شمار تاريخ اسلام، جلد دوم، ماه صفر

 پایگاه دانشنامه اسلامی