قتل جعفر بن يحيي برمكي (189 ق)

يحيي بن خالد برمكي كه ايراني‌نژاد و هوادار خلافت عباسیان بود، پس از مرگ هادي عباسي (چهارمين خليفه عباسيان) و آغاز خلافت هارون الرشيد، به مقام عالي وزارت منصوب گرديد و امور كشور پهناور اسلامي را بر عهده گرفت. علاوه بر يحيي فرزندانش جعفر، فضل و محمد نيز همانند پدر در خدمت خلافت هارون الرشيد قرار گرفته و در استواري حكومت وي، تلاش بليغي به عمل آوردند.

هر كدام از آنان، يك يا چند استان بزرگ آن زمان را اداره مي‌كردند و حتي در سال 182 قمري كه هارون الرشيد، فرزند خود مأمون را پس از امين، ولي‌عهد خويش گردانيد، جعفر بن يحيي را كفيل وي نمود. بدين ترتيب برمكيان در تمام اجزاي حكومت هارون الرشيد نقش حساسي بر عهده داشته و چندين سال خلافت عباسيان را با درايت و مديريت خويش اداره كردند. اما رقيبان درباري برمكيان، مانند فضل بن ربيع در نزد هارون بر ضد آنان سعايت مي‌كردند و هارون را از افزايش قدرت آنان بيم مي‌دادند.

از سوي ديگر برخي از برمكيان در نهان با علويان و بزرگان آن‌ها ارتباط داشته و براي آنان احترام ويژه‌اي قائل بودند و علي‌رغم درخواست هارون، با آنان بدرفتاري نمي‌كردند. اين‌‌ها و عوامل پنهان و آشكار ديگر موجب گرديد كه هارون به تدريج بر آنان بدگمان شود و بناي ناسازگاري و شدت عمل در پيش گيرد.

در همين راستا هارون در آخر محرم سال 189 (و يا 187) قمري پس از بازگشت از مراسم حج، در شهر "انبار" دستور قتل جعفر بن يحيي برمكي را صادر كرد و در پي آن، "مسرور" خادم هارون با گروهي شبانه بر جعفر هجوم آورد و سرش را از بدن جدا كرد. هارون از شدت خشم دستور داد پيكر بي‌جان جعفر را دو تكه كرده و بر جسر بغداد نصب نمايند.

در شب قتل جعفر، هارون دستور داد برادرش فضل يحيي را نيز دستگير و به زندان منتقل نمايند و پدرشان يحيي بن خالد برمكي را در يكي از خانه‌هاي قصرش محبوس و تمام دارايي‌ها و بردگان برمكيان را مصادره كنند. سرانجام يحيي بن خالد در سال 190 قمري در زندان كوفه و پسرش فضل در محرم سال 193 قمري در زندان رقه با وضعيت ناگواري وفات يافتند.^[۱] بدين ترتيب ستاره برمكيان پس از هفده سال و هفت ماه و پانزده روز درخشندگي، با قتل جعفر برمكي افول و از اوج قدرت به حضيض ذلت و خواري مبتلا گرديدند.

1- نك: تاریخ الطبری، ج 8، ص 341؛ تاريخ ابن خلدون، ج 2، ص 348.

منبع: پایگاه دانشنامه اسلامی