فتاوای آیت الله بهجت

اگر كسي واجبي را انجام نمي دهد و يا معصيتي را بجا مي آورد، در صورت تحقق شرائط ذيل، بر ديگران واجب است او را امر به معروف  و نهي از منكر بنمايند، و اگر مستحبّي را ترك و يا مكروهي را بجا مي آورد، امر به معروف و نهي از منكر مستحبّ است. و اگر يك نفر به اين وظيفه قيام كند، بنابر أظهر از ديگران ساقط مي شود.

(مسأله1608) امر به معروف و نهي از منكر با وجود شرايط ذيل واجب مي شود:

اول: علم، پس كسي كه عالم به حكم شرعي نيست، نمي تواند امر به معروف و يا نهي از منكر بنمايد، بنابراين در ابتدا لازم است شخص آمر و يا ناهي خودش از احكام شرعي اطلاع كافي داشته باشد.

دوم: احتمال تأثير، پس در صورتي كه انسان مي داند سخن او تأثيري در ديگري ندارد، بر او لازم نيست امر به معروف و يا نهي از منكر بنمايد، امّا جواز بلكه رجحان آن در صورت عدم خوف ضرر، خالي از وجه نيست.

سوم: اصرار بر ترك واجب و يا انجام دادن معصيت، پس در صورتي كه انسان بداند شخصي از معصيتي كه انجام داده توبه كرده است و يا نشانه هايي بر پيشيماني او دلالت كند، امر به معروف و يا نهي از منكر واجب نيست.

چهارم: عدم مفسده، پس اگر كسي به خاطر امر به معروف و يا نهي از منكر ترس از وقوع مفسده اي دارد، و آن مفسده عبارت از ضرر جاني يا آبرويي و يا مالي قابل اعتنايي است، اين كار بر او واجب نيست.

بنابراين با وجود اين شرايط، امر به معروف و نهي از منكر واجب مي شود، و در امر به معروف و نهي از منكر عدالت شرط نيست.

(مسأله1609) جايز است اطفال را براي تمرين و عادت دادن به ترك معصيت و يا انجام دادن واجبات، تأديب كرد خصوصاً در مراحل آخر كه به انجام واجب و ترك معصيت نزديكتر است، كه اگر تأديب نشوند، در بعضي از موارد منجر به ترك واجبات و انجام معاصي از طرف آنها مي شود.

(مسأله1610) امر به معروف و نهي از منكر مراتبي دارد:

اول: انكار قلبي مي باشد.

دوم: اظهار كردن به زبان،

سوم: متألّم كردن معصيت كار به قدري از زدن، كه تفصيل مراتب در مسأله بعد خواهد آمد. بنابراين اگر انسان بدون گفتن، به هر وسيله ديگر ناراحتي قلبي خود را به معصيت كار نشان دهد و اين كار موجب ترك معصيت شود، لازم نيست با زبان امر به معروف و يا نهي از منكر بنمايد، البته در صورتي كه هيچ گونه اشكال شرعي ديگري دراين كار نباشد، و اگر چاره اي در اين كار بجز اظهار زباني نيست، باز بايد درجات خفيفتر را در انجام اين كار ملاحظه نمايد.

(مسأله1611) اگر انسان بداند در صورتي كه بخواهد جلوگيري از معصيتي بنمايد منجر به ايجاد جرح و يا قتل خواهد شد، بنابر أظهر بدون اجازه امام معصوم عليه السلام يا كسي كه از طرف آن حضرت مستقيماً نائب مخصوص است، نبايد اين كار را بكند، و آيا با اجازه مجتهد جامع الشرائط مي تواند اين كار را انجام دهد، مورد تأمل است، ولي اگر نمي داند كه اين كار منجر به مجروح كردن و يا قتل مي شود ولي احتمال اين را مي دهد، بنابر احتياط واجب بايد مستقيماً از طرف امام معصوم عليه السلام و يا نائب مخصوص آن حضرت و يا از طرف مجتهد جامع الشرائط اجازه داشته باشد.