جواب:
بسم الله الرحمن الرحیم
سلام علیکم و رحمة الله
وقت شما به خیر و برکت و سعادت
بزرگوار؛ البته درآمدهایی که از چنین زمینههایی فراهم میشود چند بخش است که بخشی از آن حلال و بخشی حرام است:
۱- گاهی هدیه ای به کسی میدهند و صرفاً دادن این هدیه به قصد محبت و خدمت و تقویت ارتباط و دوستی میباشد و دهنده هدیه هیچ منظور و توقعی ندارد، در این صورت گرفتن این هدیه حلال و مباح است و تصرف در آن اشکال ندارد.
۲- گاهی هدیه ای به کسی میدهند و صرفاً دادن این هدیه به قصد دریافت هدیه ای بیشتر و بهتر هست و دهنده هدیه منظور و توقعش این است که گیرنده هدیه به او خدمت و محبتی کند. مانند هدیه ای که معمولاً فقرا به اغنیا و… می دهند، در این صورت گرفتن این هدیه حلال و مباح است و تصرف در آن نیز اشکال ندارد.
۳- گاهی ظاهراً هدیه ای به کسی میدهند و صرفاً دادن این هدیه! به قصد و توقع این است که گیرنده هدیه به او خدمت و محبتی ویژه کند و معمولاً اینگونه هدیه ها و بذل و بخشش ها در ادارات و اماکن عمومی و دولتی مانند بانک ها و سازمان ها و شرکت ها و ادارات انجام می شود و دهنده آن هدیه! توقعش این است که گیرنده؛ یا قانونی را ندیده بگیرد یا به نفع او خدمتی با استفاده از امکانات عمومی و بیت المال و امکانات ادارات انجام دهد و توقع دهنده هدیه! از گیرنده هدیه! این است که او بدون رعایت حال کسانی که آنها در خدمت و مراجعه اولویت دارند ولی گیرنده هدیه! بی نوبت به دهنده هدیه! خدمت و محبت ویژه کند در این صورت گرفتن چنین چیزی که ظاهراً به اسم هدیه هست اما در حقیقت رشوه نام دارد و این همان چیزی است که شرع مقدس اسلام گرفتن و تصرف در آن را حرام فرموده است.
روایت است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) شخصی را برای گرفتن زکات از قبیله ازد فرستاد، چون بازگشت برخی از آنچه را آورده بود نگاهداشت، و گفت: این از شما و این هم هدیه ای است که به من داده اند پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «اگر راست می گویی چرا در خانه پدر و مادرت ننشستی تا برای تو هدیه بیاورند! سپس فرمود: چرا هر گاه یکی از شما را به عملی می گمارم می گوید این از شما و این هدیه من است، چرا در خانه مادرش ننشست تا برایش هدیه فرستند! سوگند به آن که جانم در دست اوست، هیچ کس چیزی به ناحق نمی گیرد مگر اینکه در قیامت آن را بر دوش دارد، زینهار که کسی از شما در روز قیامت شتری که بانگ برمی دارد یا گاوی که فریاد می کند یا گوسفندی که بع بع سر می دهد با خود نیاورد. . . آنگاه دست خود را چندان بلند کرد که سفیدی زیر بغلش نمایان شد، و فرمود: آیا ابلاغ کردم؟ خدایا گواه باش {که ابلاغ کردم}…
حالا شما نیز محاسبه کند که آیا اگر در خانه خود می نشستید چنین مزد و هدیه و خدمت به شما انجام می شد یا خیر در این صورت می توانید تشخیص دهید که آنچه دریافت کرده اید هدیه است یا رشته. یاحقّ.