العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله):
تصرف بر خلاف وقف
سؤال 820- چیزی که در گذشته وقف شده است و امروز جزء اشیاء تاریخی و گران‌بهاست آیا می‌توان آن را در موزه یا محل دیگر مخصوص این اشیاء نگاهداری کرد؟
جواب:برای هر جهتی که وقف شده باید در همان جهت مورد استفاده قرار گیرد و حفظ آن در موزه بصورت تعطیل آن جائز نیست.
سؤال 821- آیا می‌توان با توجه به شرایط روز و در جهت مصالح دولت و امت اسلامی و با ملحوظ داشتن نیت اصلی واقف و در جهت هماهنگی با سایربرنامه‌های مدوّن و جاری دولت در کاربرد نظرات واقف تغییراتی بعمل آورد؟
جواب:تغییر در مصرف وقف جایز نیست بلی در صورتی که مصرف معین شده از طرف واقف منتفی شده باشد می‌شود در مصرفی که اقرب بنظر واقف است صرف نمود.
سؤال 822- قرآن یا کتابی که بصورت نسخه خطی میباشد و توسط نگارنده وقف خواندن شده است، آیا می‌توان برای استفاده احسن آن را حفظ نمود و به جای آن قرآن یا کتاب دیگری را وقف نمود؟ (یا معادل قیمت آن کتاب یا قرآن وقف نمود).
جواب:جائز نیست.
سؤال 823- قرآن‌های خطی سند و تاریخ علمی و فرهنگی و مذهبی نجم‌آباد به شمار می‌آیند، حضرتعالی کدام یک از موارد ذیل را صلاح می‌دانید عمل شود:تعمیر شود و در منزل یکی از افراد معتمد آبادی نگهداری شود.
و یا چون‌که وقف است بهتر است این قرآنها تعمیر شوند و مجدداً به مسجد آبادی منتقل شود و یا به یکی از کتابخانه‌های معتبر از طرف ورثه واقف هدیه شود تا بنحو احسن با داشتن تجهیزات لازم نگهداری شود؟
جواب:در مورد سؤال اگر متبرّعی باشد که قربة الی اللَّه مخارج اصلاح و ترمیم اوراق دو شصت پاره را بپردازند یا از زکوات تأمین آن ممکن باشد باید متولّی شرعی آنها که در وقفنامه تعیین شده آنها را ترمیم و اصلاح نماید و بطوری که در معرض از بین رفتن نباشد نگهداری نماید و طبق متعارف و دستور وقفنامه آنها را برای استفاده اهالی نجم‌آباد در اختیار آنها قرار دهد و انتقال آن به محلّ دیگر غیر از نجم‌آباد جایز نیست.
سؤال 824- وجوهی را که اهل خیر بعنوان کمک به مخارج حسینیّه و حیدریه یا امثال اینها می‌دهند می‌توان در موارد دیگر مثل مخارج یا کرایه سفر هیأت به زیارات یا غیر آن مصرف نمود؟
جواب:وجوهی که مردم بعنوان مصارف حسینیّه و مانند آن می‌دهند صرف آن در غیر مورد ذکر شده جایز نیست. و اللّه العالم
سؤال 825- مبالغی که بعنوان کمک به مخارج حسینیّه یا حیدریه جمع‌آوری شده را می‌توان بعنوان سپرده بلند مدت در بانک قرار داد؟
جواب:گذاشتن پول حسینیّه در حساب سپرده جایز نیست ولی چنانچه مصرف وجوه حسینیّه وقت خاصّی داشته باشد بر متولّی واجب است تا آن موقع وجوه را در محلّ أمنی حفظ نماید چنانچه با گذاشتن در بانک اطمینان به حفظ آن پیدا می‌کند گذاشتن در حساب قرض الحسنه اشکال ندارد. و اللّه العالم
سؤال 826- امامزاده‌ای است که ساختمان آن رو به ویرانی است از مردم پول می‌گیرند بنام تعمیر ساختمان امامزاده و آن پول را خرج هموار کردن کوهی که در مجاورت آن است می‌کنند آیا این کار جایز است؟
جواب:پول به هر عنوان جمع‌آوری شده باشد باید در همان جهت مصرف شود و صرف آن در غیر آن جهت جائز نیست مگر با اذن‌دهندگان پول.
سؤال 827- قطعه زمینی است موقوفه که قسمتی از آن مشجر و باغ مرکبات است و قسمتی مزروعی شالی واقع در قریه درون کلابی از قراء شهرستان بابل استان مازندران که بیش از صد سال مرد خیّری آن را وقف نموده و مصرف آن به شرح وقفنامه میباشد. آیا می‌توان در موقوفه مذکور مبادرت به احداث سقا تالار نمود یا خیر؟ هرگاه بدون تحصیل مجوز شرعی و قانونی سقاتالاری ساخته شود می‌توان از آن استفاده نمود یا از موارد تصرف نامشروع و غصب است؟
جواب:اگر زمین موقوفه مذکور کما فی السابق زراعت می‌شود و درآمد آن صرف در مورد وقف می‌شود ساختن سقاتالار در آن جایز نیست بلی چنانچه زمین مذکور قابل کشت نباشد متولّی شرعی با مصلحت وقف می‌تواند قسمتی از آن را برای ساختمان سقاتالار اجاره دهد و مال الاجاره را به مصرف موقوفه برساند و هر گونه تصرّف در امر موقوفه بدون مجوّز شرعی و اجازه واقف غصب و حرام و موجب ضمان اجرة المثل است توضیحاً چنانچه اجاره مذکوره واقع شد باید مدارک معتبره تهیه و تنظیم گردد و به امضاء معتمدین برسد تا در طول زمان و مرور ایّام وقفیت آن متروک و منسیّ نگردد. و اللّه العالم
سؤال 828- حسینیّه‌ای است که در حال حاضر جهت برگزاری مراسم مذهبی نیاز به توسعه و تجدید بناء دارد (زمینی هم برای این منظور آماده گردیده) در یک سمت آن خانه‌ها ایست که راه عبور آنها در حسینیّه است. اجازه می‌فرمایید که در طرح توسعه آن کوچه برای عبور همسایگان از زمین حسینیّه جدا و ساختمان حسینیّه مستقل و مجزّا و بدون شریک باشد و موجبات استفاده مشروع بیشتری فراهم گردد؟
جواب:در مورد سؤال، جدا کردن قسمتی از زمین حسینیّه و راه مستقل قرار دادن آن جایز نیست. و اللّه العالم
سؤال 829- استحضار دارند که موقوفات بسیاری در سطح کشور وجود دارد که یا شناسائی نشده و یا به مرور زمان از بین رفته است که هر دو گروه موقوفات مزبور در صورت شناسائی و احیاء، درآمدهای فوق العاده‌ای برای میهن اسلامی ایجاد خواهند نمود و منبع جدید درآمدی برای کشور فراهم می‌شود، در این صورت آیا می‌توان با تغییرات جزئی در نحوه استفاده از درآمد موقوفات موجود برای شناسائی موقوفات مزبور (ناشناخته) اقدامی بعمل آورد؟
جواب:صرف درآمد موقوفات موجود در شناسائی و احیاء موقوفات دیگر که مربوط به موقوفات موجود نباشد جایز نیست مخارج شناسائی و احیاء از وجوه برّیه دیگر تأمین شود.
سؤال 830- زمینی بر ابناء السبیل وقف است که مساحت تقریبی آن 640 متر مربع است اکنون زمینهای مجاور ساختمان شده و طبق نظر کارشناس اگر 40 متر مربع آن را به کوچه عام بدهند علاوه بر اینکه کوچه عام اصلاح خواهد شد بر ارزش زمین مذکور هم افزوده خواهد شد و اگر این عمل صورت نگیرد این زمین در بُن بست واقع شده و تقریباً بلا استفاده خواهد ماند با این شرائط آیا مجاز به تصرف در آن زمین هستند یا خیر در هر صورت ارشاد فرمائید! ضمناً ورثه واقف بعنوان متولّیان موقوفه می‌باشند.
جواب:در مورد سؤال چنانچه استفاده از زمین وقفی موقوف و منحصر باشد باینکه مقداری از آن زمین معبر شود معبر قرار دادن آن با اجازه متولّی شرعی مانعی ندارد و لی قلّت منافع مجوّز این عمل نمیشود. و اللّه العالم
سؤال 831- زمینی است جنب مغازه این جانب تقریباً بمساحت 6 متر مربع در بازار شهرضا که سابقاً سقاخانه بوده و فعلًا بلااستفاده گردیده و مالک معینی ندارد از طرف دیگر به اداره اوقاف مراجعه شده وقفنامه در دست رس کسی نیست و کسی هم بوقف بودن آن اطلاع ندارد و از طرف دیگر مورد نیاز این مغازه میباشد و اداره اوقات شهرضا هم گفته چنانچه از مجتهد جامع الشرائط استجازه شود تصرف آن بلامانع میباشد مستدعی نظر خود را در مورد زمین فوق الذکر مرقوم فرمائید.
جواب:در فرض سؤال مقتضی است اهل خیر بعنوان صدقه جاریه آن را تجدید بنا نموده و با وسائل جدید برای استفاده عموم مجهّز نمایند.
سؤال 832- شخصی زمینی را وقف نموده که اجاره آن به مقدار معین صرف روضه‌خوانی شود و یک ختم قرآن خوانده شود و بقیه اجاره آن وقف حمّام شود در حالی که نزدیک بیست سال است که حمّام مخروبه و به کلی صاف شده در مصرف موجودی وقف حمّام چه دستور می‌فرمایید؟
جواب:بطور کلی اگر مقصود این باشد که بقیه عوائد زمین بمصرف تعمیر و دائر نگاه داشتن حمّام معینی برسد و فعلًا آن حمّام از بین رفته صرف عوائد در آن بی‌موضوع شده آن عوائد را در همان جهات در حمّام دیگر صرف نمایند. بلی اگر با آن مقدار از عوائد تجدید بنای حمّام در همان محل اول ممکن است بمصرف تجدید بناء آن برسانند.
سؤال 833- در مواردی که دستگاههای دولتی بدون اذن متولی شرعی موقوفات و بدون پرداخت حقوق وقف مبادرت به حفر چاه و ایجاد شبکه لوله‌گذاری در اراضی و املاک موقوفه می‌نمایند، آیا ضمانت شرعی پرداخت حقوق وقف متوجه مصرف‌کنندگان است یا دستگاه مجری طرح؟با علم به عدم پرداخت حقوق وقف انجام وضو و غسل با چنین آبی چه صورت دارد؟
جواب:تصرف در ملک وقف بدون اذن متولّی شرعی غصب و حرام است و بر حسب موارد موجب ضمان خسارت وارده و اجرة المثل می‌شود و در مورد سؤال حفرکننده چاه اگر موجب تضرّر وقف شده علاوه بر ضمان آن ضامن قیمت آب چاه نیز میباشد و استفاده کنندگان از آب نیز ضامن هستند که متولی وقف از هر کدام از آنها می‌تواند قیمت آب را مطالبه نماید ولی باطل بودن وضوء و غسل با آب مرقوم در صورتی است که استفاده کنندگان عالم به غصبی بودن آب باشند.
