العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی گلپایگانی (قدس سره):
تصرف در مال مشترك بدون اذن شريك
سؤال 183 - شخصى فوت نموده داراى اولاد ذكور و چهار نفر اناث و خانه‌اى دارد كه بايد بين ورثه تقسيم شود ولى دو نفر از اناث هيچ گونه به تقسيم خانه حاضر نمىشوند و خانه فعلا در تصرف اولاد ذكور است و در آن سكونت دارند و همه نوع حاضر از براى تقسيم هستند و دو نفر ديگر از اناث براى تقسيم حرفى ندارند خواهشمند است راه حل شرعى مرقوم فرمائيد كه جهت اولاد ذكور اشكالى در تصرف در آن خانه مشترك نباشد.
جواب: در فرض سؤال اولاد ذكور بدون رضايت اولاد اناث نمىتوانند در خانه مشترك تصرف بنمايند ولى حق مطالبه تقسيم دارند و اگر حاضر نشوند بوسيله حاكم شرع تقسيم مىشود و اگر فراهم نشود مىتوانند براى تقسيم مراجعه به حاكم عرفى نمايند والله العالم.
سؤال 184 - اگر شخصى خانه مشتركى را كه نصف آن متعلق به شخص غايبى است مهريه زنش قرار دهد آيا آن زن حق تصرف در تمام خانه دارد يا نه.
جواب: تصرف در مال مشترك بدون رضايت شريك جايز نيست.
سؤال 185 - زمينهائى است واقع در تهران و سندهاى اين اراضى كه به قطعات مختلفه تقسيم شده بطور مشاع در محضرها نوشته مىشود و در اين زمين ها ساختمان كرده‌اند و سكونت دارند، بطورى كه مسموع مىشود مىگويند سكونت و عبادت و تصرفات در خانه هاى مشاع محتاج به اجازه مجتهد جامع الشرائط است و اينجانب هم يكى از آن خانه‌ها را خريده‌ام مستدعى است اجازه فرمائيد كه تصرفات بنده در آن خانه شرعا بى اشكال باشد.
جواب: از خصوصيات مورد سؤال اطلاع كامل ندارم بنحو كلى تصرف در ملك مشاع بدون رضايت شركاء جايز نيست و با فرض معلوم بودن شركاء بايد از خود آنها استيذان شود واذن حاكم شرع كافى نيست بلى اگر هر يك از شركاء مقدارى از زمين را خانه بنا كرده‌اند و راضى هستند كه ديگران هر جا بنا ساخته‌اند تصرف نمايند كافى است در جواز تصرف و اگر علم به رضا نداريد و متمكن نيستيد شركاء را پيدا كنيد مجازيد بعنوان تقاص از سهم خودتان كه در دست ديگران از شركاء مىباشد تصرف نمائيد.
سؤال 186 - ديوارى كه ميان دو نفر مشاعا مشترك است يكى از آنها مىتواند با عدم رضايت شريكش حصه خود را خراب نمايد و جدا كند و از نو بسازد و نيز ديوارى كه قابل قسمت است يا غير قابل قسمت فرق دارد يا نه.
جواب: در ديوار مشترك تصرف هيچ يك از شريك ها بدون اجازه ديگرى جائز نيست بلى در ديوار قابل قسمت شريك مىتواند مطالبه تقسيم نمايد.
سؤال 187 - زيد در خانه‌اى سكونت دارد شريكى نيز دارد كه قبلا سكونت داشته و فعلا ساكن نيست و شريك ساكن براى هرگونه تصرفات شريك غير ساكن رضايت دارد و حاضر براى افراز يا خريد و فروش هم هست در صورتى كه اگر شريك غير ساكن افراز كند موجب اضرار شريك ساكن مىشود بنابر اين مرقوم فرمائيد تصرفات شريك ساكن چه صورت دارد.
جواب: تصرف هر يك از دو شريك موقوف به اذن ديگرى است و شريك مىتواند ديگرى را بوسيله حاكم شرع و در صورت تعذر بوسيله حاكم عرفى ملزم به تقسيم نمايد.
سؤال 188 - شخصى سر قفلى مغازه‌اى را خريدارى كرده و در آن مغازه علاوه از بنائى، تلفن و قفسه گذارى نموده و از دنيا رفته، يكى از ورثه بدون اجازه ديگران آن دكان را از مالك اجاره نموده و سايرين را از آن مغازه محروم نموده بفرمائيد چه صورت دارد.
جواب: آنچه از اعيان، تركه ميت است مشترك ما بين تمام ورثه است و تصرف يكى از آنها بدون رضايت ديگرى جايز نيست و چنانچه سرقفلى بنحو صحيح شرعى خريدارى شده باشد متعلق به همه ورثه است.
سؤال 189 - چه مىفرمائيد درباره شخصى كه شش ساعت از يكصد و نود و دو ساعت چاه و موتور شركتى سهم داشته باشد و ساير شركاء بدون اجازه او بقيه چاه را فروخته‌اند آيا اشخاصى كه خريدارى نموده‌اند حق دارند بدون اجازه صاحب آن شش ساعت آن چاه را عميق كنند و تكليف صاحب شش ساعت چيست در صورتى كه قدرت اين كه در خرج چاه عميق شركت نمايد ندارد و چاه سطحى هم از بين مىرود خواهشمند است آنچه نظر حضرتعالى است بيان فرمائيد
جواب: تصرف شركاء در مال شركت بدون اذن شريك جايز نيست و اگر همان چاه سابق را عميق كرده‌اند مالك شش ساعتى به مقدار شش ساعت از آب و زمين آن مالك است و اگر كسانى كه آن را عميق كرده‌اند بخواهند وسائلى را كه در آنجا براى بيرون آوردن آب آورده اند بردارند مىتوانند.
سؤال 190 - بعضى از شركاء قنات آب را ميانه مىكنند و مىفروشند براى خرج قنات و غيره يعنى دوازده روز آب هر يك به نوبت مىگذرد و روز سيزدهم به فروش مىرسد ولى در ميان شركاء اشخاصى هستند كه اظهار عدم رضايت مىكنند يا از لجاج يا براى اين كه تصور ضرر براى خود مىكنند به هر حال تمام شركاء راضى نيستند آيا چنين عملى جايز است يا نه و در صورت عدم جواز، آب نوبه ديگران كه عوض شده و سوم و چهارم شده چه صورت دارد.
جواب: در فرض مسأله كه آب مشاع است تصرف در آن ولو به ميانه كردن آن موقوف به رضايت همه شركاء مىباشد و هم چنين راجع به تقسيم بعد كه نوبه هر يك تغيير مىكند موقوف به رضايت رفقاء مىباشد
