العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی گلپایگانی (قدس سره):
ديه سقط جنين
سؤال 69 - چندى قبل با توجه به عادت زنانگى عيالم متوجه شديم كه مدت سه ماه و پنج روز است از عادت زنانگى ماهيانه‌اش مىگذرد و عادت عقب افتاده، چند مرتبه به دكتر مراجعه نموده و سوزنهائى تزريق نموديم و نتيجه نگرفتيم تا اين كه بالاخره نزد دكترى رفتيم او گفت با تزريق اين سوزنها بچه شما فلج به دنيا خواهد آمد و ما چون داراى شش فرزند بوديم و من يك نفر كارگر بيش نيستم تصميم گرفتيم نزد پزشك زنانه برويم، خلاصه مراجعه به دكتر زنانه نموده و با رضايت طرفين جنين را كه در حدود يك ماهه بوده اسقاط و از بين برديم، تكليف ما زن و مرد چيست؟
جواب: در فرض مرقوم اگر مادر مباشر سقط جنين شده مثل اين كه قرص و دوائى كه موجب سقط مىشود خورده باشد بايد ديه او را بدهد و از گناهى كه مرتكب شده توبه نمايد و در اين صورت اگر بى رضايت شوهرش اين عمل را انجام داده است بايد ديه آن را به شوهرش كه پدر جنين است بدهد و اگر با رضايت و موافقت او بوده احتياط اين است كه پدر جنين و كسانى كه بعد از پدر وارث او هستند در ديه با هم مصالحه كنند و اگر طبيب با علم و عمد مرتكب سقط جنين شده ديه به ذمه او است و زن در صورتى كه امتناع از عمل نكرده گناهكار است و بايد توبه نمايد و در اين صورت هم در ديه، پدر و مادر جنين و كسانى كه بعد از آنان وارث او هستند مصالحه نمايند و ديه سقط شده اگر نطفه باشد بيست مثقال شرعى طلاى سكه دار است كه هر مثقال آن هجده نخود است و اگر علقه باشد يعين خون بسته چهل مثقال شرعى و اگر مضعفه باشد يعنى پاره گوشت باشد شصت مثقال است.
سؤال 70 - اگر زن بدون رضايت شوهر قرصهائى مىخورد كه بچه دار نشود يا بچه را ساقط كند آيا شرعا ديه بر زن لازم است يا نه؟
جواب: اگر زن كارى كند كه نطفه ساقط شود در صورتى كه معلوم باشد نطفه منعقد شده چه با قرص باشد چه به غير آن و چه با رضايت شوهر و چه بى رضايت وى مرتكب فعل حرام شده و بايد ديه بدهد و اگر قرص بخورد كه حامله نشود چنانچه براى او ضرر ندارد و او را عقيم و نازا نمىكند مانعى ندارد مخصوصا در صورتى كه با رضايت شوهر باشد.
سؤال 71 - بچه دو ماه و سه ماه را زن و شوهر با هم توافق كرده سقط نمايند آيا بايد ديه بدهند يا نه؟ و در صورت تعلق ديه به كى بايد بدهند و بعد از ديه كفاره هم دارد يا نه؟
جواب: بلى ديه دارد و به وراث غير مباشر سقط مىرسد و كفاره ديگرى ندارد.
سؤال 72 - زنى حمل دارد و مريضه است دكتر معالجه او را اين طور تشخيص داده كه بچه دو ماهه او را سقط كند، آيا سقط كردن جايز است يا نه؟ و بر فرض جواز آيا ديه تعلق مىگيرد يا نه و بر فرض تعلق ديه به دكتر تعلق مىگيرد يا به مادر؟
جواب: سقط جنين جايز نيست و ديه دارد و ديه بر عهده كسى است كه متصدى سقط است مثلا اگر دكتر به عمل جراحى و يا به سبب آمپول زدن به زن بچه را سقط نمايد دكتر ضامن است و اگر خود مادر مثلا شربت يا قرص را كه دكتر داده بخورد مادر ضامن است.
سؤال 73 - نطفه‌اى از مرد كافر در رحم زن كافره كه هر دوى آنها صاحب كتابند منعقد شده زن كافره رجوع مىكند به دكتر و بچه را سقط مىكند اولا سقط كردن اين بچه براى اين دكتر جايز است يا نه؟ ثانيا اگر جايز نيست و اين دكتر مسلمان اين عمل را انجام داد و مباشر سقط شد ديه بر اين دكتر واجب است يا نه؟
جواب: جنين كه والدين آن در ذمه اسلام نباشند محترم نيست و اگر يكى از آنها در ذمه اسلام باشد هر كس كه مباشر سقط آن گردد ديه بر او واجب است و ديه جنين ذمى اگر روح در آن دميده نشده هشتاد درهم است كه عشر ديه مرد ذمى است و اگر روح در آن دميده باشد ديه كامله است اگر پسر است هشتصد درهم و اگر دختر است چهار صد درهم مىشود.
سؤال 74 - تا اندازه‌اى رايج است مادر يا پدر و مادر هر دو به دكتر مراجعه مىكنند و از او دواى سقط جنين مىخواهند و او هم نسخه مىنويسد يا خود طبيب مباشر سقط مىشود آيا ديه بچه سقط شده را مباشر كه در صورت دوم طبيب است و در صورت اول غير او مىباشد بايد بدهد يا در هر دو صورت مباشر و تقاضا كننده و دستور دهندگان اشتراكا بايد بپردازند؟
جواب: ديه را مباشر بايد بدهد و اگر پدر و مادر مباشر نباشند واذن هم نداده باشند دو ثلث ديه مال پدر و يك ثلث آن مال مادر است مگر در صورت وجود حاجب كه مادر سدس مىبرد و اگر يكى از آنها مباشر است بدون اذن ديگرى تمام ديه متعلق به آن ديگر است و اگر با اذن بوده احتياطا ديه را مباشر به وارث طبقه بعد بدهد با اذن ديگرى و هم چنين اگر با اذن هر دو باشد احتياطا ديه را به وارث طبقه بعد بدهند با اذن هر دوى آنها.
سؤال 75 - ديه سقط جنين پس از انعقاد نطفه تا آخر مدت حمل چقدر است و مصرف آن كجا است؟
جواب: ديه نطفه بعد از استقرار در رحم بيست دينار و در علقه چهل دينار و در مضغه شصت دينار و در عظم هشتاد دينار و اگر خلقت تمام باشد صد دينار و بعد از و لوج روح ديه كامله است و يك ثلث ديه مال مادر و دو ثلث مال پدر است به شرط آن كه خودشان سقط نكنند و اگر يكى از آنها مرتكب سقط شود تمام ديه مال ديگرى است.
سؤال 76 - زنى بوسيله طبيب سقط جنين نموده و از اين موضوع زن و شوهر هر دو راضى هستند و نمىدانند كه اين سقط شده جنين است يا علقه فقط مىدانند كه حمل مدتش 55 روز است در اين صورت ديه‌اش چقدر است و به چه كسى بايد داد؟
جواب: ديه سقط شده جنين در حالى كه علقه باشد چهل مثقال شرعى طلاى سكه دار است و هر مثقال هيجده نخود است و هر كس مباشر سقط بوده واجب است ديه را بدهد مثلا اگر پزشك با عمل جراحى اسقاط نموده ديه بر او است كه بايد به پدر و مادرش بدهد و در اين صورت چنانچه سقط جنين با اذن پدر و مادر بوده احتياطا مباشر ديه را با اذن آنها به وارث بعد بدهد و اگر پزشك دارو داده و مادر به اختيار آن دارو را خورده و سقط جنين شده چنانچه بدون اذن پدر باشد ديه را بايد به پدر جنين بدهد و در فرض سؤال كه معلوم است پنجاه و پنج روز از مدت حمل گذشته محكوم به علقه بودن است و در مورد شك به مقتضاى اهميت نفوس احتياطا بايد ديه حد اكثر داده شود.
