العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی اراکی (قدس سره):
خمس مازاد بر مخارج سال
سؤال: کسی که آخر سال حساب مواد غذایی خانه خود را کرده و مقداری برنج و غیره زیاد آمده و خمس آنها را داده و در سال بعد آنها را مصرف می کند آیا سال بعد می تواند مقدار برنجی را که که مخمس بوده و خورده از برنج زیادی آخر سال کسر کند و بقیه خمس را بدهد یا تمام برنج را باید خمس بدهد؟
جواب: حکم تقیّر و مهمانی را دارد که اگر مهمانی رفته بود نمی تواند مقدار آن را مؤونه و درآمد سال کسر کند و همچنین است حک در پولی که خمس آن را ده و آن را خرج کرده و اما در مورد سرمایه می تواند مقدار مالیت آن را در آخر سال از درآمد کسر کند ولو عین آن خرج شده باشد.
سؤال: مالی که به عنوان مؤونه خریداری شود لکن در همن سال یا سال دیگر از مؤونه بودن خارج شود آیا خمس دارد؟
جواب: پس از گذشت سال خمسی احوط اخراج خمس است.
سؤال: کسی که سال خمسی نداشته و مقداری صرف ساختمان مسجد و حسینه و بیمارستان نموده آیا به پول آنها هم خمس تعلق می گیرد؟
جواب: اگر احتمال می دهد که سال به پول نگذشته و صرف در مسجد مطابق ذی و شأن او بوده جز موونه است و خمس ندارد و اگر یقین دارد خمس تعلق گرفته خمس را بدهد.
سؤال: شخصی از اول تکلیف حساب سال خمس نداشته اکنون اموالی از جمله خانه و لوازم خانه منقول و غیر منقول و شترانی هم دارد که بیابان چرند چگونه خمس مال خود را حساب کند آیا شتران علاوه بر زکات خمس دارند و حق تقدم با کدام است؟
جواب: آنچه پول نقد موجود دارد خمس آن را بدهد و در مورد خانه و لوازم خانه آنچه را که یقین دارد از پول غیر مخمس خریده خمس پول آن را بدهد و آنچه مشکوک است دست گردان گند و پس از زکات اگر از موونه سال زیاد باشد شتر و مال زکوی خمس دارد و تقدمی در کار نیست بلکه به نسبت از اصل مال برداشته شود.
سؤال: برای دفن اعضای خانوادگی از درامد وسط سال مقبره ای می خرد آیا جزء مؤونه حساب می شود یا باید خمس آن را بدهد؟
جواب: احوط اخرج خمس است جزء مؤونه بودن آن مشکل است.
سؤال: شخصی دارای منزلی است مسکونی و چون دولت منزل مسکونی سازمانی در اختیار او قرار داده و تا به خدمت مشغول است از آن منزل استفاده می کند منزل خود را اجاره داده آیا خانه ای که اجاره داده خمس دارد؟
جواب: مورد سوال که منزل ملکی بالفعل موونه نیست و مسکونی نیست مانند جهیزیه و لباس ندوخته است احوط اخراج خمس آن است و اما نسبت به اجاره منزل اگر در سال زیاد بیاید خمس دارد.
سؤال: شخصی چند سال قبل سال خمسی داشته و بدهی خود را پرداخته و مقداری مال مخمس برای او مانده در سالهای بعد خمس نداده و ان مال مخمس با درآمد مخلوط شده و خرج شده اینک می خواهد خمس بدهد می تواند آن مقدار مال مخمس را از درآمد بین سال استثنا کند با اینکه عین آن مال مخمس خرج شده مانند جبران کسری سرمایه است یا خیر؟ و همچنین کسی که برنج و روغن و نخود و لوبیا و مواد خوراکی را تخمیس کرده و سال بعد آنها را مصرف کرده؟
جواب: در باب کسب ، معیار مالکیت است نه عین به خلاف باب هبه وارث، پس اگر خود آن مال خرج شده یا خورده شده می تواند مالیت آن را حساب کند و مازاد بر آن خمس دارد و اگر مازاد ندارد خمس ندارد. به خلاف برنج و روغن و نخود و لوبیای مخمس که سال بعد آنها را مصرف کرده که از جیبش رفته و جبران نمی شود.
سؤال: شخصی مقداری ربا داده آیا پول ربا جز مخارج سال است و خمس ندارد و یا از قبیل اسراف و حرام است و خمس آن را باید بدهد؟
جواب: ادله الخمس بعد الموونه منصرف است به موونه حلال و مخارج حرام را شامل نمی شود.
