جبران مال مخمس مصرف شده يا تلف شده از ارباح

سؤال 227 - شخصى چندين سال است كه حسابى پيش خودش داشته و مبلغى خمس، بدهكار بوده است و خدمت مرجع وقت، ارسال مىداشته و امسال بنا بر عللى ضرر كرده و جريمه داده و مىخواهد براى سال آينده به حسابش رسيدگى كند اكنون چه تكليفى دارد؟.

جواب:  اگر اين مبلغى كه از او گرفته شده از سرمايه مخمس بوده در سال جارى كه اضافه ندارد چيزى بر او نيست و آنچه را از بين رفته، جزء سرمايه، محسوب نكند و در نظر بگيرد سال ديگر اگر اضافه بر سرمايه فعلى داشت خمس آن را بدهد.

سؤال 228 - شخصى هفتاد هزار تومان، سرمايه داشته خمس اين سرمايه را داده بعد احتياج پيدا كرده كه طبقه فوقانى منزل را بسازد، لذا مقدارى از سرمايه را خرج ساختمان منزل كرده، پنجاه هزار تومان برايش باقى مانده و چون جهت سرمايه او كافى نبوده مبلغ سى هزار تومان از بانك - با در نظر گرفتن طريق شرعى كه دچار حرمت ربا نشود - وام گرفته و فعلا سرمايه‌اش مبلغ هشتاد هزار تومان است و در هر ماهى بايد مقدار قسط سى هزار تومان را بپردازد آيا سى هزار تومان مذكور، متعلق خمس هست يا نه؟.

جواب:  در فرض مسأله اگر در همان سال كه سرمايه، مصرف خانه شده قرض كرده و همان سال از منافع، قرض آن را ادا نموده خمس، ندارد و اگر از منافع سالهاى بعد قرض آن را اداء كرده خمس دارد.

سؤال 229 - شخصى مثلا مقدار بيست هزار تومان سرمايه مخمس دارد بعد ضرر كرده و پانزده هزار تومان شد و به همين حال، تجارت كرد تا اين كه بيست و دوهزار تومان شد در اين صورت آن كمى، جبران مىشود و بايد خمس دو هزار تومان را بدهد و يا جبران نمىشود و بايد خمس هفت هزار تومان را بپردازد؟.

جواب:  ضرر هر سال را از منافع همان سال مىتوان جبران كرد و اما ضرر سال قبل را از منافع سال بعد نمىتوان جبران نمود بنابر اين در مفروض سؤال، اگر ضرر و نفع، در يك سال بوده دو هزار تومان زائد بر رأس المال را بايد تخميس كرد و اگر در آخر سال اول پنج هزار تومان ضرر داشته و در سال بعد، نفع حاصل شده در سال دوم آنچه را كه از پانزده هزار تومان زيادتر باشد بايد تخميس نمايد.

سؤال 230 - شخصى سرمايه‌اى داشته و وجوه آن را داده و استطاعت حج هم براى او حاصل شده و مبلغى از آن سرمايه، به مصرف حج رسانيده و طلبى هم دارد كه بعد از چند ماه وصول مىشود آيا مىتواند اين طلب را جزء سرمايه خود قرار دهد كه خمس آن را ندهد يا نه؟.

جواب:  اگر شخص از سرمايه مخمس، در بين سال به مصرف حج برساند و در همان سال، ربح عائد او بشود مىتواند خمس نداده، از ربح، سرمايه قبل را تتميم نمايد لكن اگر طلب وصول شده، ربح سالهاى پيش بوده خمس آن را بايد بدهد و مابقى را سرمايه نمايد.

سؤال 231 - كارگرى كه وجهى را مخمس نموده آيا مىتواند در خلال سال، وجه مورد نياز خود را از اين پول مخمس بردارد و در ضمن همان سال، به همان مقدار از پول غير مخمس، بجاى آن بگذارد و هر سال، اين عمل را تكرار كند يا نه؟.

جواب:  در صورت مفروضه آنچه را كه از پول مخمس، صرف كند نمىتواند از پول غير مخمس، جبران نمايد و بايد خمس غير مخمس را بدهد بلى مىتواند همه سال، منافع خمس نداده را در بين سال، صرف نمايد و منافع خمس داده را نگهدارى كند.

سؤال 232 - شخصى مثلا پنجاه هزار تومان سرمايه دارد ده هزار تومان آن را براى سفر مكه خرج كرد آيا ميزان سرمايه او براى سالهاى بعد چهل هزار تومان است يا همان پنجاه هزار تومان اولى؟

جواب:  براى سالهاى بعد چهل هزار تومان است.

سؤال 233 - زارع يا كاسبى حساب سال خود را كرد و مبلغ پنج هزار تومان مثلا سرمايه داشت و اين سرمايه، در بين سال، مصرف يا تلف شد و در آغاز سال آينده صاحب سرمايه گرديد آيا تخميس سال گذشته كافى است يا بايد سرمايه تازه بدست آورده را حساب كند؟.
جواب:  در فرض سؤال كه سرمايه مخمس، تلف شده و بعد از سال، سرمايه ديگر تهيه شده بايد خمس سرمايه جديد را بدهد.

سؤال 234 - آخر اسفند 61 مبلغ هزار تومان وجه نقد در دفترچه پس انداز بانك داشته و خمس آن را هم دادم ولى اكنون كه آخر اسفند 62 مىباشد پس از دو سه مرتبه پرداخت و دريافت، مبلغ دو هزار تومان در آن دفترچه، نقدينه دارم لطفا بفرمائيد چه مبلغ بايد خمس بدهم؟ آيا از مجموع دو هزار تومان، يا از هزار تومان امسال؟.

جواب:  در فرض سؤال اگر در تمام سال به مقدار پول مخمس در بانك موجود بوده، فقط خمس هزار تومان را فعلا بايد بدهيد ولى اگر تمام يا بعض مال مخمس در بين سال به مصرف مؤنه رسيده، به اين معنى كه مثلا در بين سال گاهى اتفاق افتاده كه در بانك، كمتر از هزار تومان داشته‌ايد نمىتوانيد از عائد سال بعد، جاى مصرف شده را پر كنيد براى ندادن خمس.

سؤال 235 - شخصى از موجودى نقدى خود كه قبلا تخميس كرده بوده به مصرف مخارج مكه مىرساند در اين صورت مىتواند آن مبلغ را از در آمد سال بعد، جبران كند و يا بايد خمس در آمد سال بعد را بپردازد؟.

جواب:  نمىتواند از در آمد سال بعد، آن را جبران نمايد.

سؤال 236 - شخصى در سر سال خمس خودش يك خروار برنج داشته و حساب كرده و خمس آن را داده و در بين سال، اين برنج را مصرف كرده و باز در نزديكيهاى سال خودش برنج جديدى خريدارى مىكند اكنون كه سالش، فرا رسيده يك خروار برنج دارد آيا خمس برنج موجود سال دوم را بايد بدهد يا نه؟.

جواب:  بلى بايد خمس آن را بدهد

سؤال 238 - اگر كسى از مال مخمس، صرف نموده آيا جائز است مقابل آن را از ارباح جديد، استثناء كند يا جائز نيست؟.
جواب:  اگر از سرمايه، صرف نموده مىتواند در آخر سال، كسرى سرمايه را از ارباح جبران كند و اگر از سرمايه نبوده نمىتواند آن را استثناء نمايد.

سؤال 238 - اگر از پول تجارت كه معمولا سرمايه مخمس و ربح، با هم مخلوط است براى امرار معاش، آذوقه و وسائلى را تهيه كند و در آخر سال، مقدارى باقى بماند و آن بقيه را از نظر محاسبه سال، با سرمايه‌اش يك موجودى به حساب آورد و خمس را بپردازد و سال دوم هم همين محاسبه را به عمل بياورد در نتيجه آذوقه مخمس مصرف شده حكم مال التجاره موجود در بازار را پيدا مىكند - كه ربح جديد، كسرى آن را جبران مىكند - يا نه و آيا اين محاسبه صحيح است؟.

جواب:  اين نحو محاسبه، صحيح نيست و فقط اگر از سرمايه، صرف كرده باشد با ارباح سال، كسرى آن، جبران مىشود.

سؤال 239 - شخصى خمس يك خروار گندم را در سر سال، داده، مىخواهد سال آينده با گندم جديد خود، معاوضه كند آيا باز آن گندم تازه، خمس دارد يا نه؟.

جواب:  اگر با ديگرى معاوضه نمايد، به عوض آن نيز خمس، تعلق نمىگيرد ولى اگر از مال خود بخواهد عوض آن را نگهدارد و آن گندم مخمس را مصرف كند بعد از گذشتن سال بر آن بايد خمس آن را بدهد.

سؤال 240 - آذوقه كه از سرمايه و ربح، طبق معمول تهيه شده و در آخر سال، مقدارى از آن باقيمانده است ولى چون كاسب، خرجش از مداخلش بيشتر بوده در نتيجه، حتى اگر آذوقه باقيمانده را هم اضافه كند باز كسر سرمايه دارد آيا واجب است خمس آذوقه را بپردازد يا نه؟.

جواب:  در فرض مذكور كه آذوقه نيز از سرمايه يا عوائد، خريدارى شده و فعلا آن شخص كسرى سرمايه دارد خمس ندارد