العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله):
مجازات کودکان
١ – ملاک سن بلوغ دختران در عقود، حدود و قصاص
سؤال: درباره سن بلوغ دختر بفرماييد: الف. سن بلوغ دختر از نظر شرعي چند سالگی است؟ ب. آيا براي دختر از حيث بلوغ ميتوان بين عبادات، عقود و ايقاعات تفاوتي قائل شد؟ ج. براي اجراي حدود و قصاص چطور؟
جواب: الف، ب و ج. سن بلوغ دختران 9 سال تمام قمري است، ولي چنانچه از نظر نيروي جسماني قدرت انجام بعضي از تکاليف مانند روزه را نداشته باشند، روزه بر آنها واجب نيست و به جاي هر روز، کفاره يک مد طعام ميدهند و در مورد عقود و ايقاعات مالي معيار تنها بلوغ نيست، بلکه رشد عقلي نيز لازم است؛ و در مورد حدود و قصاص همانند ساير مکلفين با آنها رفتار خواهد شد، مگر اين که عقل کافي که يکي از شرايط چهارگانه حدود و قصاص است نداشته باشند و در مورد ازدواج علاوه بر بلوغ و رشد عقلي، رشد جسماني براي اين امر نيز لازم است، يعني اگر خطر افضاء وجود داشته باشد جايز نيست.
٢ – نحوه مجازات بالغين کمتر از 18 سال
سؤال: از آن جا که در عرف قانون حقوقي کشور ما و بسياري از کشورهاي جهان سن رشد متعاملين براي ذکور و اناث 18 سال شمسي تمام دانسته شده همين طور در قوانين جزايي کشور ما و اکثر کشورها اطفال کساني هستند که بيش از 6 سال تمام و تا 18 سال تمام سن دارند و بايد طبق قانون در دادگاه اطفال به جرايم آن ها رسيدگي شود؛ بفرماييد: 1. آيا حاکم شرع در محاکم قضايي ميتواند در احکام کيفري اين افراد که از نظر شرعي بالغند ولي زير سن قانوني 18 سال هستند تخفيفاتي قايل شود؟ 2. اگر جواب منفي است. با توجه به اين که در اکثر کشورهاي جهان براي بزهکاران زير سن 18 سال رژيم حقوقي و کيفري خاصي اعمال ميشود که بيشتر مبتني بر اقدامات تأميني و تربيتي است و اين امر به عنوان عرف قانوني در سطح بين المللي شناخته شده است؛ بفرماييد: الف . آيا حاکم شرع ميتواند با توجه به عناوين ثانويه (پيشگيري از وهن اسلام و نظام اسلامي و نيز جلوگيري از بهانه جويي سازمان هاي بين المللي و معاندين اسلام و نظام اسلامي و به منظور عمل اجمالي به تعهدات بين المللي) در بعضي از مجازات هاي اين دسته، تخفيف قايل شود؟ ب . آيا در موارد مذکور بين پسر و دختر تفاوتي وجود دارد؟ ج . آيا در موارد مذکور بين حد و قصاص تفاوتي وجود دارد؟
جواب: سن قانوني پسر و دختر از نظر اسلام همان است که در رسالهها آمده است، منتها براي شمول قوانين جزايي نسبت به نوجوانان کم سن و سال، لازم است حد نصاب رشد عقلي در زمينه مسايل جزايي احراز شود و اگر در مواردي مشکوک باشد حدود و قصاص مشمول قاعده درء است. و اماّ در مورد عناوين ثانويه چنانچه واقعاً و به طور دقيق احراز شود که تعميم قانون شرع نسبت به افرادي که فوق سن بلوغ شرعي و زير سن 18 سال قرار دارند سبب وهن اسلام در جهان خارج ميشود، ميتوان براي آن ها تخفيفاتي قايل شد. اضافه بر اين، بسياري از حدود از طريق اقرار اثبات ميشود و دست قاضي در اين گونه موارد باز است و همچنين در مورد تعزيرات. از اين ها گذشته، در مورد قصاص، قضات ميتوانند بعد از صدور حکم پا در مياني کنند و در مورد افراد کم سن و سال مذکور، به نحوي رضايت مجني عليه را به دست آورند يا آن را تبديل به ديه يا مادون ديه کنند و با آموزش و درايت کافي اين مشکل را ميتوان حل کرد.
٣ – لزوم رشد عقلی برای مسئولیت کیفری
سؤال: آیا همان گونه که در صحّت معاملات علاوه بر بلوغ، رشد را نیز لازم مى دانید، مى توان «مسؤولیّت کیفرى» را زمانى متوجّه کودک دانست که علاوه بر برخوردارى از بلوغ شرعى، داراى رشد جزایى نیز باشد؟
جواب: آرى در این موضوعات نیز رشد کافى براى آنها لازم است.
٤ – شرط احراز رشد عقلانی در مجازات اسلامی برای نو تکلیفان
سؤال: آیا اجراى مجازات هاى اسلامى نسبت به فرد تازه به بلوغ رسیده (دختر 9 ساله و پسر 15 ساله) منوط به احراز رشد عقلانى آنها مى باشد؟
جواب: آرى منوط به احراز رشد عقلانى است.
٥ – تخفیف مجازات برای افراد زیر 18 سال
سؤال: با توجّه به اختیارات دولت اسلامى، آیا مى توان در مجازات پسر یا دختر کمتر از 18 سال تخفیف قائل شد؟
جواب: در تعزیرات تخفیف به دست حاکم شرع است، و همچنین در مواردى که حد از طریق اقرار ثابت شود نه از طریق بیّنه، و مجرم نادم باشد.
٦ – سن معتبر برای اجرای احکام کیفری در کودکان
سؤال: در موادّ قانونى سنّ بلوغ دختر 9، و پسر 15 سال (قمرى) ذکر شده است. در حالى که این سنّ، مبناى اجراى احکام دینى است، نه مسائل کیفرى. با توجّه به این که میزان عقل در این سنّ کم است، و کودکان توسّط افراد ناباب گول خورده و توان تحمّل موارد کیفرى را ندارند، لذا سنّ واقعى را براى مرز بین کودکى و بزرگسالى جهت اجراى احکام کیفرى در مورد آنان (کودکان) مرقوم فرمایید.
جواب: در صورتى که رشد عقلى نسبت به این مسائل نداشته باشند، محکوم به کیفر نمى گردند، و تنها تأدیب مى شوند.
٧ – اعدام افراد زیر 18 سال
سؤال: لطفا نظر خود درباره ی اعدام افراد زیر 18 سال بیان بفرمایید.
جواب: 1و2ـ اعدام افراد زیر 18 سال و همچنین سنگسار کردن در شرایط فعلی اشکال دارد.
جواب: 3ـ در صورتى که تنها راه دفاع از اسلام و کشورهاى اسلام و حفظ جان مسلمانان باشد، و راه دیگرى وجود نداشته باشد، از باب ضرورت و به مقدار ضرورت جایز است.
