تبعیت اعماق زمین و هوا نسبت به کشور و املاک شخصی

سؤال: بسم الله الرحمن الرحیم محضر شریف رهبر معظم انقلاب اسلامی آیة الله العظمی امام خمینی مدظله با تقدیم عرض سلام و مسئلت مزید برکات وجود مبارک در ظل عنایات حضرت بقیة الله ارواحنا له الفدا: در مورد معادنی که به تبع ارض یا احیاء مالک خاص دارد و برحسب تحریرالوسیله و سایر متون معتبر فقهی از انفال محسوب نمی شود قبلاً شورای نگهبان بطور عام اظهار نظر کرده است که معادن واقع در املاک شخصی و وقفی از انفال و ثروتهای عمومی محسوب نیست ولی نظارت و کنترل دولت بر اکتشاف و بهره برداری از معادن طبق مصلحت عامه جایز است اکنون در مورد خصوص نفت طرحی در مجلس شورای اسلامی تصویب شده است که به موجب ماده 2 آن کلیه معادن نفت اعم از اینکه در ملک شخصی و وقفی یا زمینهای دیگر و دریاها باشد از انفال محسوب شده است، چون در شمول تبعیت مذکور در مورد نفت بالخصوص کسب نظر مبارک لازم شد مستدعی است نظر شریف را اولاً در اصل موضوع و ثانیاً نسبت به جواز تصرف در زمینهای شخصی و وقفی جهت استخراج در صورت عدم تبعیت مرحمت فرمائید. دبیر شورای نگهبان لطف الله صافی

بسم الله الرحمن الرحیم

حضرات حجج اسلام آقایان فقهای شورای نگهبان دامت افاضاتهم

پس از اهداء سلام و تحیّت اصل مسأله تبعیت اعماق زمین و نیز هوا نسبت به املاک شخصی تا حدود احتیاجات عرفی است مثلا اگر کسی در خارج از محدوده منزل و یا زمین و یا زمین شخصی و یا وقفی کانالی زده و از زیر زمین آنها عبور کند و یا تصرف نماید دارندگان منازل و زمین و یا متولیان نمی توانند ادعائی بنمایند و یا اگر کسی بالاتر از مقدار متعارف بنائی ایجاد و یا رفت و آمد نماید هیچیک از مالکین و یا متولیان حق جلوگیری از او را ندارند و بالاخره تبعیت زمین شخصی به مقدار عرفی است و الآت جدیده هیچگونه دخالتی در تعیین مقدار عرفی ندارد ولی تبعیت کشور مقدار بسیار زیاد است و دولت حق دارد تا از تصرف بیش از حق عرفی شخص و یا اشخاص جلوگیری نماید. بنابراین نفت و گاز و معادنی که خارج از حدود عرفی املاک شخصی است تابع املاک نمی باشد و اما اگر فرض کنیم معادن و نفت و گاز در حدود املاک شخصی است که فرض بی واقعیت است این معادن چون ملی است و متعلق به ملتهای حال و آینده است که در طول زمان موجود می گردند از تبعیت املاک شخصیه خارج است و دولت اسلامی می تواند آنها را استخراج کند ولی باید قیمت املاک اشخاص و یا اجاره زمین تصرف شده را مانند سایر زمینها بدون محاسبه معادن در قیمت و یا اجاره، بپردازد و مالک نمی تواند از این امر جلوگیری نماید والسلام علیکم انشاءالله موفق و مؤید باشید