العروه الوثقی وسیلة النجاة منهاج الصالحین تحریر الوسیلة آراء المراجع
احکام > فتاوای آیت الله العظمی گلپایگانی (قدس سره):
احیاء موات به چه چیز محقق می شود
سؤال: ما اهالى قريه‌اى از استان مازندران هستيم كه حريم اين محل، حدود چهار فرسخ در چهار فرسخ جنگل است و از قديم الايام هر كس مقدارى از جنگل را ديوار چوبى كرده و مال شخصى خود قرار داده و گاوهاى خود را در آنجا مىچراند و در بعضى از فصول سال، مثلا دو يا سه ماه بهار، به افراد محل خود، كه چنين جاى شخصى، ندارند و داراى گاو شيرده هستند اجازه مىدهد كه گاوشان در آنجا بچرد و در بقيه سال، اگر بنا باشد كه گاوشان در اين محل بچرد، از صاحب گاو اجاره مىگيرد و اين تحجير شخصى، بين مردم، خريد و فروش مىشود و نيز به ارث برده مىشود و احيانا، بعضىها وقف هم كرده‌اند خواهشمنديم مرقوم بفرمائيد آيا اين عمل ما سبب مىشود كه ما مالك آن باشيم و آيا اين وقف صحيح است و آيا مىتوانيم خريد و فروش بكنيم و مىتوانيم به افرادى كه از اهل اين محل هستند و داراى گاو هستند و اين چنين ملكهائى ندارند اجاره بدهيم و مىتوانيم از پدران مان كه چنين كارى كرده اند و داراى سند مىباشند ارث ببريم يا نه؟
جواب: در فرض سئوال، مجرد ديوار كشى، در اطراف بيابان، براى انتفاع از علف خود روى آن، و اشجار طبيعى جنگلى آن، بدون تصرفات ديگر از قبيل زرع وغرس اشجار، و تسويه زمين آن، براى غرس يا زرع سبب تملك آن نمىشود و صاحب ديوار، مالك محوطه نمىشود. بلى اگر زمين را در آنجا تسويه كرده براى زرع يا غرس و در آنجا زرع يا غرس كرده محوطه تسويه شده مزرعه يا مغروسه را مالك مىشود.
سؤال: در روستائى از قديم تا به حال عرف محلى بدين قرار بوده است هر كس زمين مرده و بايرى را علامت مىزد زمين به تصرف او در مىآيد اكنون شخصى زمينى را كه موات بوده و هيچ گونه كشت و زرع نمىشده مدتى پيش بوسيله بلدوزر هموار كرده است تا از آن زمين استفاده كند، آيا مالك آن مىشود يا خير و اگر شخص نامبرده رضايت نداشته باشد مىتوان زمين مذكور را فروخت و به مصرف اهالى رساند يا خير؟
جواب: در فرض سئوال كه زمين موات را به قصد تملك تسطيح و براى زراعت و نظاير آن مهيا نموده به نحوى كه قابل زرع باشد و تسويه براى كشت كافى باشد اگر حريم قريه يا ملك شخص ديگر نباشد مالك آن مىشود و هر گونه تصرف در آن بدون رضايت واذن مالك حرام است و اين حكم در صورتى است كه براى زمين مذكور آب موجود باشد يا محتاج به آب نباشد و اگر محتاج به آب باشد و آب موجود نباشد يا آب تهيه نكند مجرد تسطيح احياء نيست و در حكم تحجير است كه تسطيح كننده اولى به احياء است.
سؤال: راجع به زمينهاى موات و بيابانها و تپه‌هاى كوچك در وسط و اطراف دهات آيا كسى مىتواند با مقدارى خاك و سنگ ريختن مالك شود و به ديگرى بفروشد و ساختمان كردن و سكونت نمودن در اين نوع زمينها چه صورت دارد؟
جواب: اگر زمين موات باشد و مانع از احياء نداشته باشد مجرد خاك و سنگ ريختن ولو به قصد احياء باشد احياء نيست و مجوز فروش آن نمىشود ولى خاك ريختن و سنگ ريختن به مقدار متعارف كه بشود با آن سنگ و خاك آن را احياء كرد حيازت است و اين شخص اولى به تصرف است و مىتواند حق اولويت را به غير منتقل نمايد.
